Bí mật về Hoại tử xương: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị #Hoaituxuong #Nguyennhan #Dauhieu #Dieutri

Hoại tử xương sẽ gây đau đớn, giới hạn tầm vận động, gây phá hủy khớp và biến dạng khớp. Với trường hợp hoại tử xương nhỏ, các tổn thương có thể tự lành. Tuy nhiên, các tổn thương lớn, đặc biệt là khớp háng có thể tiến triển nghiêm trọng nếu không có biện pháp xử lý kịp thời.

Hoại tử xương là bệnh gì?

Hoại tử xương là bệnh lý xương xảy ra do mất tạm thời hoặc vĩnh viễn nguồn cung cấp máu đến xương. Tình trạng này khiến cho những tế bào mô xương chết dần. Xương trở nên mong manh, dễ gãy từ bên trong.

Hoại tử xương xảy ra phổ biến ở xương khớp hông, xương đùi, xương cánh tay, xương đầu gối, xương vai, xương mắt cá chân. Bệnh có thể ảnh hưởng tới một hoặc nhiều xương cùng lúc. Một số trường hợp có thể ảnh hưởng nhiều xương ở những thời điểm khác nhau.

Nếu không chẩn đoán và có biện pháp can thiệp kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng hơn, gây suy giảm xương. Lâu dần, xương có thể suy yếu tới mức dễ dàng sụp đổ, gây đau đớn và tàn tật cho người bệnh. Thời gian dẫn tới đau nặng và mất xương của hoại tử xương là vài tháng đến vài năm. (1)

Dấu hiệu của bệnh hoại tử xương

Trong vài tuần tới vài tháng sau khi mạch máu bị tổn thương, vùng xương bị hoại tử thường không có triệu chứng rõ ràng. Cơn đau có thể diễn biến cấp tính. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp sẽ đau tăng dần sau đó. Theo cùng tiến triển xẹp khớp, cơn đau tăng lên và nghiêm trọng hơn khi vận động hoặc chịu lực. Cảm giác đau thuyên giảm khi nghỉ ngơi. (2)

• Hoại tử chỏm xương đùi: Bệnh gây đau vùng háng. Cơn đau có thể lan ra mông hoặc xuống đùi, ảnh hưởng đến tầm vận động của khớp, gây nhiều khó khăn khi đi lại.
• Hoại tử xương khớp gối: Bệnh gây đau khớp gối đột ngột mà không có chấn thương nào trước đó. Người bệnh thường bị đau ở vị trí mâm chày và mặt trong lồi cầu đùi. Cơn đau thường xuất hiện khi có tràn dịch khớp, khi chạm vào và khi vận động. Người bệnh gặp nhiều trở ngại khi di chuyển.
• Hoại tử chỏm xương cánh tay: Bệnh ít gây đau và tàn tật hơn so với khớp háng và khớp gối.

Nguyên nhân hoại tử xương

Hoại tử xương xảy ra khi lưu lượng máu đến xương bị gián đoạn hoặc giảm. Nguồn cung cấp máu giảm có thể do: (3)

• Chấn thương xương khớp: Chấn thương như trật khớp, có thể ảnh hưởng đến các mạch máu xung quanh. Ngoài ra, các phương pháp điều trị ung thư liên quan đến bức xạ cũng có thể làm suy yếu xương và gây hại cho các mạch máu.
• Rối loạn lipid máu: Chất béo (lipid) có thể làm tắc nghẽn những mạch máu nhỏ. Tình trạng này làm giảm lưu lượng máu đến xương.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ hoại tử xương như:

• Sử dụng steroid: Sử dụng corticosteroid liều cao như prednisone là nguyên nhân phổ biến gây hoại tử xương. Vì corticosteroid có thể làm tăng lipid máu, gây tắc nghẽn mạch máu.
• Lạm dụng rượu bia: Thói quen sử dụng rượu bia nhiều trong nhiều năm liền có thể khiến chất béo tích tụ trong mạch máu, gây tắc nghẽn nguồn máu nuôi đến xương.
• Sử dụng bisphosphonate: Việc sử dụng lâu dài các loại thuốc tăng mật độ xương có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hoại tử xương hàm. Biến chứng hiếm gặp này đã xảy ra ở một số người được điều trị bằng liều cao của loại thuốc này đối với bệnh ung thư, chẳng hạn như đa u tủy và ung thư vú di căn. (2)
• Một số phương pháp điều trị: Người bệnh ung thư khi xạ trị có thể bị suy yếu xương. Ngoài ra, các phẫu thuật ghép tạng, đặc biệt là ghép thận có khả năng gây hoại tử xương rất cao.
• Một số bệnh lý: Người viêm tụy, bệnh Gaucher, HIV/AIDS, lupus ban đỏ hệ thống, hồng cầu lưỡi liềm, bệnh giảm áp (decompression sickness), ung thư… có khả năng đối mặt với nguy cơ hoại tử xương cao.

Cơ chế sinh lý bệnh

Hoại tử xương khiến tế bào xương, tủy xương bị chết. Cơ chế bệnh không do chấn thương bao gồm tắc mạch máu do huyết khối trong lòng mạch, do cục máu đông do mỡ hay chèn ép mạch máu từ bên ngoài. Sau khi mạch máu bị tổn thương, quá trình sửa chữa của cơ thể sẽ cố gắng loại bỏ các mảnh xương bị hoại tử, thay thế bằng những mô mới.

Với kích thước nhồi máu nhỏ, đặc biệt ở vị trí không chịu nhiều trong lượng cơ thể, quá trình sửa chữa có thể thành công. Tuy nhiên, tình trạng sửa chữa không thành công xảy ra ở khoảng 80% người bệnh. Nhồi máu tiến triển dần dẫn đến hoại tử. Hoại tử xương ảnh hưởng xấu đến các đầu xương dài, khiến bề mặt xương bị dẹt, không đều, lâu dần dẫn đến thoái hóa và biến dạng khớp.

Khi nào cần đi khám?

Người bệnh cần đi khám ngay khi:

Biến chứng

Nếu không có biện pháp can thiệp sớm, hoại tử xương sẽ tiến triển trầm trọng, gây xẹp xương. Bệnh cũng khiến xương mất hình dạng trơn nhẵn, có thể dẫn tới viêm khớp nặng.

Chẩn đoán

• Chụp X-quang: Kết quả có thể cho những thay đổi về xương xảy ra trong giai đoạn sau của bệnh hoại tử xương. Trong giai đoạn đầu, chụp X-quang thường không cho thấy bất kỳ vấn đề nào.
• Chụp MRI và CT: Bác sĩ sẽ nhìn thấy hình ảnh chi tiết về những thay đổi sớm của xương có thể cho thấy hoại tử xương.
• Xạ hình xương: Bác sĩ sẽ dùng máy ghi hình để thu lại các bức xạ từ những chất phóng xạ được đưa vào cơ thể bệnh nhân trước đó, biến đổi thành tín hiệu và chuyển thành hình ảnh chụp. Chất phóng xạ sẽ di chuyển tới những phần xương bị thương hoặc đang lành, hiển thị như một điểm sáng trên hình ảnh chụp.

Hoại tử xương có chữa được không?

Dùng thuốc

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường được chỉ định dùng một số loại thuốc giúp cải thiện triệu chứng gồm: (4)

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): Ibuprofen hoặc naproxen sodium có thể giúp thuyên giảm các cơn đau hoại tử xương.
• Thuốc điều trị loãng xương: Thuốc giúp làm chậm tiến trình bệnh.
• Thuốc giảm cholesterol: Giảm lượng cholesterol và chất béo trong máu có thể giúp phòng ngừa tình trạng tắc nghẽn mạch máu, gây hoại tử xương.
• Thuốc giãn mạch: Iloprost có thể làm tăng lưu lượng máu tới xương bị ảnh hưởng.
• Thuốc chống đông máu: Đối với người bệnh rối loạn đông máu, thuốc chống đông máu như warfarin có thể ngăn ngừa tình trạng đông máu trong mạch nuôi xương.

Vật lý trị liệu

• Nghỉ ngơi: Người bệnh nên hạn chế hoạt động thể chất, sử dụng nạng trong vài tháng đầu để giữ giảm tải trọng lượng lên khớp, giúp làm chậm quá trình tổn thương xương.
• Bài tập: Kỹ thuật viên vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn một số bài tập để duy trì hoặc cải thiện phạm vi chuyển động của khớp.
• Kích thích điện (electrical stimulation): Dòng điện có thể kích thích cơ thể phát triển xương mới để thay thế xương bị tổn thương. Kích thích điện có thể được sử dụng trong khi phẫu thuật và áp dụng trực tiếp vào vùng bị tổn thương.

Phẫu thuật

Phần lớn trường hợp hoại tử xương chỉ được phát hiện khi đã tiến triển nặng. Ở giai đoạn này, bác sĩ thường đề nghị người bệnh phẫu thuật. Các phẫu thuật gồm:

• Phẫu thuật giải nén lõi: Bác sĩ sẽ loại bỏ một phần lớp xương bên trong. Ngoài giảm đau, không gian thừa bên trong xương sẽ kích hoạt sản sinh mô xương khỏe mạnh và mạch máu mới.
• Ghép xương: Phương pháp này có thể giúp củng cố vùng xương bị ảnh hưởng. Phần ghép là một xương khỏe mạnh được lấy từ một phần khác của cơ thể.
• Cắt xương (osteotomy): Cắt xương, thay đổi sự liên kết của xương để giảm căng thẳng lên xương khớp, giúp hoãn việc thay khớp.
• Thay khớp: Nếu xương bị xẹp hoặc khi các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật thay thế phần xương khớp bị ảnh hưởng bằng khớp nhân tạo.
• Ứng dụng tế bào gốc (regenerative medicine): Chọc hút và cô đặc tủy xương là thủ thuật giúp chữa bệnh hoại tử xương ở hông trong giai đoạn đầu. Bác sĩ phẫu thuật loại bỏ một mẫu xương hông chết và chèn các tế bào gốc lấy từ tủy xương vào vị trí đó. Điều này có thể cho phép xương mới phát triển.

Tiên lượng

Hơn 50% người bệnh hoại tử xương cần phải phẫu thuật trong khoảng 3 năm từ khi được chẩn đoán. Nếu xương bị xẹp ở một khớp, xương ở khớp khác có khả khả năng cao cũng bị xẹp. Tiên lượng sẽ phụ thuộc một số yếu tố như giai đoạn bệnh tại thời điểm chẩn đoán và có bệnh nền kèm theo hay không.

Thông thường, bệnh nhân ít có khả năng tiến triển tốt khi:

• Bệnh đã tiến triển nghiêm trọng.
• Người bệnh trên 50 tuổi
• Hơn ⅓ khu vực chịu trọng lượng của xương đã bị hoại tử.
• Tổn thương đã qua phần cuối của xương.
• Điều trị với cortisone liều cao trong thời gian dài.

Biện pháp phòng ngừa

Để giảm nguy cơ hoại tử xương, bạn cần lưu ý:

• Hạn chế dùng rượu bia: Rượu bia và các chất kích thích là yếu tố hàng đầu gia tăng nguy cơ hoại tử xương.
• Duy trì mức cholesterol thấp: Việc gia tăng lipid máu có thể làm tắc nghẽn các mạch máu nhỏ, làm giảm lưu lượng máu nuôi tới xương.
• Cẩn trọng khi dùng steroid: Bạn nên chắc chắn bác sĩ biết về lịch sử dùng steroid liều cao của mình. Bởi tổn thương xương liên quan tới steroid sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu dùng steroid liều cao trong thời gian dài.
• Ngưng hút thuốc: Thói quen xấu này sẽ làm thu hẹp các mạch máu, làm giảm lưu lượng máu tới xương.
• Hạn chế dùng rượu bia, các chất kích thích.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Hoại tử xương nếu trì hoãn điều trị có thể dẫn tới nhiều biến chứng nghiêm trọng. Vì thế, ngay khi có dấu hiệu bệnh, bạn nên đi khám càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và có hướng điều trị kịp thời.