Giải mã bí ẩn Đái tháo nhạt trung ương: Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán chính xác

Giải mã bí ẩn Đái tháo nhạt trung ương: Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán chính xác

Đái tháo nhạt trung ương, một căn bệnh hiếm gặp chỉ ảnh hưởng đến khoảng 1/25000 người, vẫn còn là một ẩn số với nhiều người. Bệnh này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và cả hai giới. Vậy, đái tháo nhạt trung ương là gì? Nguồn gốc của nó nằm ở đâu? Làm thế nào để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và chẩn đoán chính xác bệnh? ThS.BS Trần Đình Mạnh Long, chuyên gia Nội tiết – Đái tháo đường tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ giúp bạn tìm lời giải đáp trong bài viết chi tiết dưới đây.

(Nội dung bài viết sẽ được bổ sung ở đây, bao gồm phần giải thích về đái tháo nhạt trung ương, nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp chẩn đoán. Vì đây chỉ là phần mở đầu, nên nội dung chi tiết cần được bổ sung dựa trên nguồn bài báo gốc.)

#ĐáiTháoNhạtTrungƯơng #BíẨnSứcKhỏe #ChẩnĐoánChínhXác #TriệuChứngĐáiTháoNhạt #NguyênNhânBệnh #HiểuVềSứcKhỏe #KiếnThứcYKhoa #SứcKhỏeCộngĐồng #BệnhHiếmGặp #ĐừngBỏQua #KiểmTraSứcKhỏe #YHocChuyênSâu

Đái tháo nhạt trung ương ước tính xảy ra ở 1/25000 người. Bệnh có thể gặp ở cả nam lẫn nữ ở mọi lứa tuổi (1). Vậy đái tháo nhạt trung ương là bệnh gì? Nguyên nhân bệnh do đâu? Các triệu chứng thường gặp và cách chẩn đoán bệnh như thế nào? Bài viết dưới đây của ThS.BS Trần Đình Mạnh Long, khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp cho bạn chi tiết về bệnh này.

Đái tháo nhạt trung ương là bệnh gì?
Đái tháo nhạt trung ương là một tình trạng hiếm gặp, bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng khát nhiều và tiểu nhiều. Tình trạng này tuy không liên quan nhưng có thể bị nhầm lẫn với một bệnh nội tiết khác thường gặp hơn cũng gây triệu chứng tương tự, đó là bệnh đái tháo đường. Ở người bệnh đái tháo nhạt trung ương, cơ thể không sản xuất đủ hormone chống bài niệu (ADH hoặc vasopressin). ADH được sản xuất ở vùng dưới đồi còn tuyến yên lại là nơi dự trữ và giải phóng hormone này vào máu. (2)
ADH là hormone có vai trò giúp thận cân bằng lượng nước xuất và nhập của cơ thể. Trong đái tháo nhạt trung ương, sự thiếu hụt ADH của cơ thể có thể hoàn toàn hoặc một phần, khiến người bệnh bài xuất một lượng nước tiểu rất lớn, người bệnh phải đi tiểu nhiều lần trong ngày, thường có cảm giác khát nước rất nhiều và phải uống nước liên tục. Nếu người bệnh bị đái tháo nhạt trung ương và không uống đủ nước thay thế cho lượng đã mất qua nước tiểu, người bệnh sẽ bị mất nước và gây nguy hiểm đến tình trạng sức khỏe của mình.
Nguyên nhân gây đái tháo nhạt trung ương
Như đã đề cập ở trên, nguyên nhân gây đái tháo nhạt trung ương là do thiếu hụt một phần hoặc hoàn toàn ADH. Sự thiếu hụt này xảy ra bởi tổn thương vùng dưới đồi, tuyến yên hoặc mô kết nối chúng (cuống tuyến yên).
Nguyên nhân cụ thể gây đái tháo nhạt trung ương bao gồm:

Tổn thương vùng dưới đồi hoặc tuyến yên do phẫu thuật.
Tổn thương vùng dưới đồi hoặc tuyến yên do chấn thương đầu, đặc biệt là gãy xương nền sọ.
Viêm do bệnh u hạt (sarcoidosis) hay bệnh lao.
Các khối u (như u sọ hầu hoặc u tế bào mầm).
Bệnh mô bào Langerhans.
Một đột biến gen di truyền trên nhiễm sắc thể 20.

Ngoài ra còn có ⅓ trường hợp không xác định được nguyên nhân gây đái tháo nhạt nên được gọi là bệnh đái tháo nhạt trung ương vô căn.
Triệu chứng đái tháo nhạt trung ương
Các triệu chứng chính của đái tháo nhạt trung ương gồm:

Thường xuyên cảm giác mắc tiểu, đi tiểu nhiều lần, tiểu đêm.
Tổng lượng nước tiểu mỗi ngày rất lớn (thường lớn hơn 3 lít/24 giờ), nước tiểu trong hoặc rất nhạt màu. Thông thường, lượng nước tiểu trung bình của một người bình thường khoảng từ 1- 3l/ngày nhưng với người bị bệnh đái tháo nhạt trung ương có thể lên đến 10-20l/ ngày.
Cảm thấy rất khát nước và phải uống nước thường xuyên.

Trẻ em mắc bệnh đái tháo nhạt có các triệu chứng như:

Kích thích, quấy khóc.
Lừ đừ
Táo bón.
Sốt.

Nếu người bệnh đái tháo nhạt trung ương không được điều trị hoặc không uống đủ nước sẽ dễ gây tình trạng mất nước. Các triệu chứng cảnh báo mất nước bao gồm:

Hoa mắt, chóng mặt hoặc cảm giác đầu lâng lâng.
Mệt mỏi.
Khô miệng, môi và mắt.
Khó tập trung.
Buồn nôn, nôn ói.
Choáng váng, ngất xỉu.

Khi bạn cảm thấy khát nước nhiều, đi tiểu nhiều hoặc mất nước thì cần đi khám sớm với bác sĩ chuyên khoa Nội tiết – Đái tháo đường. Đái tháo nhạt trung ương là một bệnh hiếm gặp và đó cũng không phải là nguyên nhân duy nhất gây nên các triệu chứng nói trên. Tuy nhiên, các triệu chứng này có thể là dấu hiệu quan trọng cho thấy cơ thể bạn đang hoạt động không bình thường và cần được điều trị.
Chẩn đoán đái tháo nhạt trung ương
Bác sĩ chẩn đoán bệnh đái tháo nhạt trung ương thông qua một số phương pháp:
1. Tính chất nước tiểu

Nước tiểu trong, có vị rất nhạt nếu nếm.
Tỷ trọng nước tiểu giảm, khoảng 1,001 – 1,010. (3)
Áp lực thẩm thấu nước tiểu giảm

1. Đo nồng độ muối natri trong máu

Nếu người bệnh không uống đủ nước, nồng độ natri trong máu tăng >145 mmol/L.
Nếu người bệnh uống đủ nước, nồng độ natri máu sẽ nằm trong giới hạn bình thường (135-145mmol/L).

BS.CKI Võ Trần Nguyên Duy, khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM khám và tư vấn cho người bệnh đái tháo nhạt trung ương.
3. Nghiệm pháp nhịn nước
Nghiệm pháp nhịn nước là một nghiệm pháp đáng tin cậy trong chẩn đoán đái tháo nhạt. Chỉ tiến hành nghiệm pháp cho người bệnh có nồng độ natri máu bình thường. Tuy nhiên, người bệnh cần được tư vấn kỹ lưỡng và nắm rõ quy trình thực hiện nghiệm pháp vì người bệnh có thể khó tuân thủ việc nhịn uống nước cũng như có thể rơi vào tình trạng mất nước.
Về cơ bản, để thực hiện nghiệm pháp, người bệnh được tư vấn nhịn nước trong vài giờ đồng hồ và đánh giá phản ứng của cơ thể trong trường hợp đó. Người bệnh đái tháo nhạt vẫn sẽ tiểu rất nhiều và nước tiểu vẫn nhạt màu khi thực hiện nghiệm pháp, trong khi đó, ở người bình thường, lượng nước tiểu cơ thể thải ra rất ít, nước tiểu cô đặc và rất sậm màu. Các bước được tiến hành cụ thể như sau:

Trước nghiệm pháp, người bệnh không được dùng thuốc lá, cà phê, rượu bia trong ít nhất 24 giờ trước đó.
Trong khi thực hiện nghiệm pháp: Người bệnh nằm nghỉ tại giường, không uống nước hoàn toàn, có thể ăn thức ăn khô.
Người bệnh được đo cân nặng, mạch, huyết áp trước khi làm xét nghiệm.
Theo dõi cân nặng, mạch, lượng nước tiểu, huyết áp mỗi giờ trong thời gian làm nghiệm pháp.
Người bệnh sẽ được lấy máu để đo nồng độ natri, áp lực thẩm thấu máu và lấy nước tiểu để đo áp lực thẩm thấu nước tiểu mỗi giờ.
Ngưng nghiệm pháp khi:
 Cân nặng người bệnh giảm >5% so với ban đầu.
 Người bệnh có dấu hiệu mất nước nặng: mạch nhanh, huyết áp tụt.
Áp lực thẩm thấu máu >295mOsm/kg và nồng độ natri máu tăng >145 mmol/L.
Áp lực thẩm thấu nước tiểu thay đổi
Thực hiện nghiệm pháp nhịn nước đủ thời gian là 8 giờ.

>>Có thể bạn chưa biết: Nguyên nhân và triệu chứng bệnh đái tháo nhạt do thận
Điều trị đái tháo nhạt trung ương
Điều trị bệnh đái tháo nhạt trung ương chủ yếu phụ thuộc vào số lượng nước tiểu và mức độ nặng của triệu chứng cũng như ảnh hưởng của bệnh đến chất lượng cuộc sống người bệnh (ví dụ tiểu đêm quá nhiều gây mất ngủ).
Phương pháp điều trị đầu tay là thuốc desmopressin – thuốc có hoạt động giống như hormone ADH. Thuốc có các chế phẩm dạng tiêm, thuốc viên uống hoặc thuốc xịt mũi. Thuốc này an toàn khi sử dụng và ít có tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ của bệnh thường gặp bao gồm:

Đau đầu.
Đau bụng.
Buồn nôn.
Nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi.
Chảy máu cam.

Tuy nhiên, nếu dùng desmopressin quá nhiều hoặc uống rất nhiều nước khi đang dùng thuốc sẽ khiến cơ thể giữ quá nhiều nước và gây ra các triệu chứng như:

Nhức đầu.
Chóng mặt.
Đầy bụng.
Hạ natri máu (tùy mức độ nặng, có thể biểu hiện các triệu chứng như đau đầu, lú lẫn, buồn nôn, nôn, thậm chí co giật và hôn mê).

Cần lưu ý rằng, khi người bệnh gặp triệu chứng hạ natri máu hãy đến phòng cấp cứu gần nhất để được điều trị càng sớm càng tốt.
Ngoài điều trị thuốc, điều quan trọng là người bệnh cần uống nước đầy đủ để đảm bảo không bị mất nước. Ngoài ra, người bệnh cần đi tái khám thường xuyên để đảm bảo việc điều trị hiệu quả và dùng đúng liều lượng thuốc.
Ngoài điều trị thuốc, điều quan trọng là người bệnh đái tháo nhạt trung ương cần uống nước đầy đủ để đảm bảo không bị mất nước.
Câu hỏi thường gặp
1. Đái tháo nhạt trung ương có phổ biến hay không?
Bệnh đái tháo nhạt trung ương là một tình trạng hiếm gặp, bệnh ảnh hưởng đến khoảng 1/25.000 người. Bất kỳ ai dù ở lứa tuổi nào cũng đều có thể mắc bệnh đái tháo nhạt trung ương, đặc biệt phổ biến ở độ tuổi từ 10 – 20 tuổi.
2. Đái tháo nhạt trung ương có xử trí tại nhà được không?
Không, đái tháo nhạt trung ương không xử trí tại nhà được. Người bệnh đái tháo nhạt trung ương cần được chẩn đoán, theo dõi và điều trị đúng cách bởi các bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Khi bệnh ổn, người bệnh có thể điều trị tại nhà nhưng cần tái khám đều đặn để đảm bảo việc điều trị hiệu quả và dùng đúng liều lượng thuốc
3. Khi nào nên đến cơ sở y tế?
Người bệnh đang gặp các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh đái tháo nhạt trung ương thì nên gặp bác sĩ Nội tiết – Đái tháo đường để được thăm khám và điều trị kịp thời. Đặc biệt, người mắc bệnh này cần tái khám thường xuyên để theo dõi tình trạng bệnh và đảm bảo việc điều trị hiệu quả. Trường hợp, người bệnh mất nước nặng, hãy đến phòng cấp cứu gần nhất càng sớm càng tốt.
Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM hội tụ các bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, giúp quá trình khám, chẩn đoán và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất với người bệnh.

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

Bệnh đái tháo nhạt trung ương là một rối loạn hiếm gặp với các triệu chứng khát nước nhiều, uống nhiều và tiểu nhiều. Thông qua bài này, mong rằng người bệnh hiểu hơn về nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán bệnh. Người bệnh sẽ có các kiến thức cơ bản để nhận biết các triệu chứng gợi ý bệnh và đi khám kịp thời để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Viết lại tiêu đề bằng tiếng Việt kích thích người đọc Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán Viết lại bằng tiếng Việt các hashtag kích thích người đọc Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán