Nguyên nhân, biểu hiện và phát hiện chẩn đoán #NguyenNhanBieuHienChanDoan

Rối loạn phóng noãn là nguyên nhân chính cản trở quá trình thụ thai tự nhiên, ảnh hưởng đến gần 40% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Việc hiểu rõ về tình trạng này giúp chị em nhận diện sớm dấu hiệu bất thường và tăng cơ hội mang thai, sinh con.

Rối loạn phóng noãn là gì?

Rối loạn phóng noãn hay còn gọi là rối loạn rụng trứng là hiện tượng noãn không được phóng ra khỏi nang trứng theo một chu kỳ nhất định, dẫn đến tình trạng trứng rụng không đều hoặc không rụng. Tình trạng này có thể làm cho kinh nguyệt không đều, từ đó gây khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên, thậm chí là vô sinh.

Nguyên nhân rối loạn phóng noãn

Rối loạn phóng noãn là tình trạng thường gặp và có ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản của gần 40% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Một số nguyên nhân rối loạn phóng noãn phổ biến như:

1. Hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm 90% các trường hợp rối loạn phóng noãn ở phụ nữ. PCOS là tình trạng rối loạn nội tiết phức tạp gây nhiều tác động lên chức năng buồng trứng, làm tăng nồng độ nội tiết tố nam, dẫn đến sự phát triển không bình thường của các nang trứng và gây ra tình trạng rụng trứng không đều hoặc không rụng trứng.

Nhiều thống kê đã cho thấy khoảng 10-15% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản mắc hội chứng này (1). Tuy nhiên đã số họ đều không biết mình mắc bệnh nên không kịp thời chữa trị dẫn đến nhiều biến chứng, trong đó có tình trạng rối loạn phóng noãn.

2. Tăng prolactin máu

Đây là tình trạng nồng độ prolactin trong máu cao hơn bình thường. Prolactin là hormone quan trọng trong việc sản xuất sữa ở phụ nữ sau sinh. Khi nồng độ prolactin tăng cao không do mang thai hoặc cho con bú, có thể gây ức chế việc sản xuất hormone GnRH, dẫn đến cản trở quá trình rụng trứng và cuối cùng là vô kinh.

3. Rối loạn chức năng nội tiết vùng hạ đồi tuyến yên

Vùng hạ đồi tuyến yên giữ vai trò quan trọng điều hòa quá trình rụng trứng bằng cách kiểm soát sản xuất các hormone sinh dục. Vùng hạ đồi gửi tín hiệu đến tuyến yên để sản xuất hormone FSH và LH, kích thích buồng trứng phát triển và phóng noãn. Bất kỳ sự rối loạn nào xảy ra trong hệ thống này đều có thể dẫn đến tình trạng rối loạn phóng noãn. (2)

Căng thẳng tâm lý, sự thay đổi đột ngột trong cân nặng hoặc hoạt động thể chất quá mức đều có thể làm gián đoạn tín hiệu từ vùng hạ đồi đến tuyến yên, gây ảnh hưởng đến chu kỳ rụng trứng. Những phụ nữ gặp phải rối loạn này thường có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt.

4. Suy buồng trứng sớm

Suy buồng trứng sớm (POI) là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động trước tuổi 40, dẫn đến suy giảm nồng độ estrogen và không rụng trứng. POI có thể xảy ra do di truyền, các rối loạn tự miễn hoặc do điều trị hóa trị, xạ trị làm tổn thương buồng trứng. Phụ nữ mắc POI có thể gặp khó khăn trong việc thụ thai và có các triệu chứng tương tự mãn kinh như kinh nguyệt không đều, bốc hỏa và giảm ham muốn tình dục. (3)

5. Phụ nữ mãn kinh

Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên trong cuộc đời của phụ nữ, thường xảy ra ở độ tuổi từ 40 đến 55, khi buồng trứng ngừng sản xuất nội tiết và chu kỳ kinh nguyệt chấm dứt. Trong giai đoạn này, quá trình phóng noãn không còn xảy ra, dẫn đến việc phụ nữ không thể mang thai một cách tự nhiên.

Trong một số trường hợp, người phụ nữ có thể trải qua mãn kinh sớm, trước tuổi 40, do yếu tố di truyền hoặc bệnh lý phải phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, điều trị hóa trị, xạ trị… Mãn kinh sớm có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn như loãng xương, bệnh tim mạch và giảm chất lượng cuộc sống.

6. Mất cân bằng hormone

Mất cân bằng hormone là một trong những nguyên nhân dẫn đến rối loạn phóng noãn ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Khi có sự mất cân bằng trong việc sản xuất hoặc hoạt động của các loại hormone như estrogen, progesterone, FSH và LH có thể khiến chu kỳ rụng trứng bị gián đoạn hoặc không xảy ra. Mất cân bằng hormone có thể xuất phát từ nhiều yếu tố như căng thẳng, tuổi tác, sử dụng thuốc tránh thai, béo phì hoặc các bệnh lý nội tiết như bệnh tuyến giáp…

7. Các nguyên nhân khác dẫn tới không rụng trứng

Ngoài những nguyên nhân đã đề cập ở trên, còn có các yếu tố khác dẫn đến rối loạn phóng noãn, chẳng hạn như: bệnh tiểu đường, suy hoặc cường giáp, trầm cảm, một số thuốc chống trầm cảm, béo phì, tập thể dục quá mức, giảm cân đột ngột, sử dụng thuốc điều trị ung thư,…

Căng thẳng, lo âu kéo dài và những yếu tố tâm lý tiêu cực khác cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng. Khi cơ thể chịu áp lực quá mức, hệ thống nội tiết có thể bị gián đoạn, dẫn đến rối loạn phóng noãn.

Biểu hiện của rối loạn phóng noãn

Bác sĩ Huỳnh Kha – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh cho biết, rối loạn phóng noãn là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở nữ giới. Ở người bị rối loạn phóng noãn thường có một số dấu hiệu như:

1. Chu kỳ kinh nguyệt không đều

Một trong những biểu hiện đặc trưng và phổ biến nhất của rối loạn phóng noãn là chu kỳ kinh nguyệt không đều. Ở những phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt bình thường, quá trình phóng noãn diễn ra đều đặn mỗi tháng, giúp duy trì sự cân bằng nội tiết tố và tạo điều kiện thuận lợi cho việc thụ thai. Tuy nhiên, khi buồng trứng không hoạt động bình thường và có sự gián đoạn trong quá trình rụng trứng, chu kỳ kinh nguyệt sẽ không đều, có thể kéo dài hoặc rút ngắn bất thường.

Một số trường hợp rối loạn phóng noãn có thể không có kinh nguyệt trong vài tháng liền, điều này đặc biệt phổ biến ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang. Người có chu kỳ kinh nguyệt không đều không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn là dấu hiệu cảnh báo về khả năng sinh sản, gây khó khăn trong việc dự đoán ngày rụng trứng và thụ thai.

2. Tâm trạng thay đổi bất thường

Khi quá trình rụng trứng không diễn ra bình thường, sự mất cân bằng nội tiết tố sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý người phụ nữ, khiến họ trở nên dễ thay đổi cảm xúc và thường xuyên trải qua những cảm giác lo âu, căng thẳng hoặc thậm chí là trầm cảm.

Bên cạnh đó, việc khó khăn trong việc thụ thai sau nhiều lần cố gắng cũng có thể tạo ra áp lực lớn về mặt tâm lý, khiến phụ nữ cảm thấy thất vọng, chán nản và mất tự tin. Những cơn buồn bã hoặc lo âu kéo dài này đôi khi bị nhầm lẫn với các rối loạn tâm lý khác, nhưng thực chất đây có thể là kết quả của sự thay đổi hormone do quá trình phóng noãn bị rối loạn.

3. Cân nặng bị ảnh hưởng

Tình trạng rối loạn phóng noãn có thể ảnh hưởng đến cân nặng của người bệnh, bao gồm tăng hoặc giảm cân bất thường. Điều này có thể được giải thích do sự mất cân bằng hormone dẫn đến các vấn đề trao đổi chất trong cơ thể, từ đó khiến cân nặng thay đổi không kiểm soát.

Bên cạnh những triệu chứng trên, có thể có sự thay đổi chất nhầy cổ tử cung, giảm ham muốn, rậm lông… Tuy nhiên, các triệu chứng này có thể không gặp ở một số người nên để chẩn đoán chính xác tình trạng rối loạn phóng noãn cần dựa vào các xét nghiệm cận lâm sàng.

Biến chứng của rối loạn phóng noãn

Sự gián đoạn trong quá trình rụng trứng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mang thai mà còn gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng khác, bao gồm:

1. Vô sinh nữ

Vô sinh ở phụ nữ là hậu quả nặng nề nhất của rối loạn phóng noãn. Phóng noãn là quá trình mà buồng trứng phóng thích trứng đã trưởng thành để chuẩn bị cho quá trình thụ tinh. Khi quá trình này bị gián đoạn, trứng không được phóng ra hoặc không phát triển đúng cách, gây ra nhiều khó khăn cho việc thụ thai tự nhiên.

Vô sinh do rối loạn phóng noãn thường đi kèm với các dấu hiệu khác như chu kỳ kinh nguyệt không đều, khó dự đoán thời điểm rụng trứng hoặc thậm chí không có kinh nguyệt trong thời gian dài.

2. Giảm ham muốn ở nữ giới

Nhiều phụ nữ mắc rối loạn phóng noãn thường chia sẻ rằng họ cảm thấy ít hứng thú hơn trong các hoạt động tình dục. Điều này không chỉ do ảnh hưởng của nội tiết tố mà còn bởi cảm giác đau, khô âm đạo khi quan hệ… khiến họ không còn cảm giác thỏa mãn và từ đó giảm ham muốn tình dục.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản mà còn gây ra những rạn nứt trong mối quan hệ vợ chồng. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này kéo dài có thể trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến tâm lý và sự tự tin của phụ nữ.

3. Béo phì

Một trong những biến chứng phổ biến của rối loạn phóng noãn là tình trạng béo phì, đặc biệt ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang. Theo thống kê có đến 70% phụ nữ mắc bệnh có hiện tượng kháng insulin. Điều này khiến cơ thể khó kiểm soát lượng đường trong máu, dẫn đến tình trạng béo phì.

Thừa cân hoặc béo phì do rối loạn phóng noãn không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác như tiểu đường tuýp 2, bệnh tim mạch, cao huyết áp, đường huyết cao…

4. Ung thư nội mạc tử cung

Với những trường hợp rối loạn phóng noãn, trứng không được rụng đều đặn hàng tháng thì lớp niêm mạc tử cung sẽ dày lên và không bong ra, từ đó làm tăng nguy cơ hình thành tế bào ung thư.

Phương pháp chẩn đoán rối loạn phóng noãn

Bác sĩ Huỳnh Kha cho biết, để chẩn đoán tình trạng rối loạn phóng noãn, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám tổng quát và chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu để đánh giá chức năng buồng trứng, nồng độ của các hormone sinh dục, hormone của tuyến yên. Các phương pháp này không chỉ giúp xác định xem quá trình rụng trứng có diễn ra bình thường hay không mà còn giúp tìm ra nguyên nhân gây rối loạn, từ đó đưa ra hướng điều trị thích hợp.

1. Thăm hỏi tiền sử kinh nguyệt

Đầu tiên, các bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về chu kỳ kinh nguyệt của bệnh nhân, bao gồm thời gian, tính đều đặn và bất kỳ thay đổi nào trong lượng máu kinh. Nếu có chu kỳ kinh nguyệt quá ngắn hoặc quá dài hoặc mất kinh trong một thời gian dài có thể là dấu hiệu đầu tiên cho thấy quá trình rụng trứng không diễn ra bình thường.

2. Siêu âm

Siêu âm đầu dò âm đạo được xem là công cụ chẩn đoán có độ chính xác cao và quy trình thực hiện đơn giản giúp đánh giá kích thước, hình dạng và cấu trúc của buồng trứng hoặc các nang trứng, từ đó xác định xem có bất kỳ bất thường nào gây ra rối loạn phóng noãn hay không.

3. Xét nghiệm nội tiết tố

Xét nghiệm nội tiết tố để đánh giá các hormone quan trọng liên quan đến quá trình rụng trứng, bao gồm estrogen, progesterone, FSH, LH và prolactin, giúp xác định nguyên nhân gây rối loạn phóng noãn:

• Xét nghiệm Estrogen: Đây là hormone sinh dục nữ có vai trò quan trọng trong việc kích thích nang trứng phát triển. Khi xét nghiệm nồng độ estrogen, bác sĩ có thể đánh giá được tình trạng hoạt động của buồng trứng có đang sản xuất đủ lượng hormone này hay không. Nếu nồng độ estrogen thấp hơn bình thường, điều đó có thể chỉ ra buồng trứng đang không hoạt động đúng cách, làm giảm khả năng phóng noãn và thụ thai.
• Xét nghiệm Progesterone: Progesterone thường tăng cao sau giai đoạn rụng trứng, do đó nếu nồng độ progesterone thấp hơn 10ng/ml, điều này cho thấy trứng không được phóng ra hoặc quá trình phóng noãn không diễn ra bình thường. Điều này thường gặp ở những phụ nữ bị rối loạn phóng noãn, đặc biệt là ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang hoặc suy buồng trứng sớm.
• Xét nghiệm FSH: Đây là hormone điều hoà sự phát triển của các nang trứng. Mức FSH bất thường có thể cho thấy chức năng buồng trứng suy giảm, chẳng hạn như trong giai đoạn tiền mãn kinh.
• Xét nghiệm LH: Nồng độ hormone LH tăng đột biến là dấu hiệu của quá trình rụng trứng. Nếu kết quả xét nghiệm thấy mức LH không tăng có thể nghi ngờ người phụ nữ bị rối loạn phóng noãn.
• Xét nghiệm Prolactin: Hormone này thường liên quan đến việc sản xuất sữa sau khi sinh, nhưng nếu prolactin quá cao trong các giai đoạn khác, nó có thể cản trở sự rụng trứng và gây vô kinh​.

Điều trị rối loạn phóng noãn như thế nào?

Bác sĩ Huỳnh Kha cho biết, tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh sẽ có những phương pháp điều trị phù hợp. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp rối loạn phóng noãn, việc điều trị sẽ chủ yếu tập trung phục hồi chức năng phóng noãn của buồng trứng, trong đó kích thích buồng trứng và gây phóng noãn là phương pháp phổ biến nhất khi điều trị hiếm muộn cho các trường hợp rối loạn phóng noãn, với độ hiệu quả đạt khoảng 30%

Phương pháp này chủ yếu giúp kích thích sự phát triển của các nang trứng và tăng cường khả năng phóng noãn của buồng trứng. Quá trình kích trứng có thể được thực hiện thông qua việc sử dụng thuốc uống, tiêm cùng với giao hợp tự nhiên hoặc các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), thụ tinh ống nghiệm (IVF) nhằm nâng cao khả năng thụ thai. Việc quyết định sử dụng thuốc uống hay tiêm sẽ phụ thuộc vào tình trạng, đặc điểm buồng trứng cụ thể của bệnh nhân, qua đó bác sĩ sẽ đánh giá và chỉ định phương pháp điều trị thích hợp.

Biện pháp phòng ngừa rối loạn phóng noãn

Để phòng ngừa rối loạn phóng noãn, chị em cần tập trung vào việc duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến hormone. Dưới đây là một số biện pháp hiệu quả chị em có thể tham khảo:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cả thừa cân và thiếu cân đều có thể ảnh hưởng đến hormone và gây rối loạn phóng noãn. Duy trì cân nặng lý tưởng giúp cải thiện cân bằng hormone và giảm nguy cơ rối loạn phóng noãn hiệu quả.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống đủ chất, đặc biệt là các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như axit folic, sắt, omega-3, có thể giúp cải thiện chức năng buồng trứng và duy trì chu kỳ kinh nguyệt ổn định.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến việc kiểm soát hormone điều hòa quá trình phóng noãn. Các hoạt động thư giãn như yoga, thiền, đi bộ và tập thể dục đều đặn không chỉ giúp cải thiện lưu thông máu, tăng cường sức khỏe tổng thể mà còn cải thiện sức khỏe tinh thần hiệu quả hơn.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến hormone: Một số loại thuốc như thuốc ngừa thai hàng ngày, thuốc chống trầm cảm,… có chứa hàm lượng lớn hormone ngoại sinh có thể gây mất cân bằng nội tiết tố và ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng. Do đó, chị em cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt: Theo dõi và ghi chép chu kỳ kinh của bản thân giúp chị em phát hiện sớm các bất thường, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời nếu phát hiện dấu hiệu nghi ngờ rối loạn phóng noãn.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ này không chỉ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trong quá trình rụng trứng mà còn giúp bác sĩ đánh giá tổng quan về tình trạng sức khỏe nội tiết và buồng trứng của phụ nữ. Đặc biệt, những phụ nữ có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý về sinh sản hoặc các rối loạn nội tiết như hội chứng buồng trứng đa nang cần chú ý hơn đến việc kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Vô sinh là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của tình trạng rối loạn phóng noãn nếu không được phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời. Chính vì thế, nếu bạn và chồng đã cố gắng quan hệ không dùng bất kỳ biện pháp tránh thai nào trong khoảng từ 6 tháng đến 1 năm mà vẫn không có tin vui, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của rối loạn phóng noãn hoặc các vấn đề khác liên quan đến sức khỏe sinh sản.

Lúc này, cả hai vợ chồng được khuyến cáo nên thăm khám sớm tại các cơ sở y tế hoặc bệnh viện có chuyên khoa Hiếm muộn để được bác sĩ kiểm tra toàn diện, chẩn đoán nguyên nhân và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Việc thăm khám và điều trị sớm có thể giúp các cặp đôi tối ưu cơ hội điều trị thành công, sớm mang thai và sinh con khoẻ mạnh.

Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ, kỹ thuật viên giỏi chuyên môn, dày kinh nghiệm và thường xuyên cập nhật các kỹ thuật mới trong điều trị vô sinh muốn muộn. Bên cạnh đó, trung tâm còn được đầu tư hệ thống trang thiết bị hiện đại, tất cả nhằm hỗ trợ tốt nhất quá trình thăm khám và điều trị, mang đến niềm hạnh phúc mong con cho nhiều gia đình vô sinh hiếm muộn do nhiều mặt bệnh lý của rối loạn phóng noãn như buồng trứng đa nang, tăng prolactin máu, suy buồng trứng,…

Đặc biệt, IVF Tâm Anh đã điều trị thành công cho nhiều bệnh nhân trên 50 tuổi, mắc nhiều bệnh lý phức tạp, thất bại chuyển phôi nhiều lần, vô sinh lâu năm không rõ nguyên nhân, dự trữ buồng trứng cực thấp,…

Để đặt lịch thăm khám hoặc cần tư vấn về các dấu hiệu nghi ngờ rối loạn phóng noãn, chị em có thể liên hệ đến Trung tâm IVF Tâm Anh theo thông tin sau đây:

Tóm lại rối loạn phóng noãn là một tình trạng phổ biến có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm đến khả năng sinh sản nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Khi gặp bất kỳ dấu hiệu nào như chu kỳ kinh nguyệt không đều, mất kinh nhiều tháng liên tiếp, khó thụ thai,… hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được thăm khám và có kế hoạch can thiệp kịp thời, hiệu quả.