Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán, điều trị

Tụt huyết áp không chỉ xuất hiện ở người cao tuổi mà ngay cả những người trẻ cũng có thể gặp phải tình trạng này. Vậy tụt huyết áp ở người trẻ có nguy hiểm không? Đâu là nguyên nhân và những dấu hiệu nào cảnh báo tụt huyết áp? ThS.BS Trần Đức Minh, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc này.

Tụt huyết áp ở người trẻ là gì?

Tụt huyết áp ở người trẻ là tình trạng huyết áp thấp mới xuất hiện đột ngột, người bệnh có các triệu chứng thiếu máu nuôi cơ quan như lú lẫn, người lơ mơ, da xanh tái, đổ nhiều mồ hôi, đi tiểu ít… có thể gặp trong bệnh mất máu cấp, sốc giảm thể tích, sốc nhiễm trùng hoặc sốc tim. Đây là tình trạng nguy hiểm, nếu người bệnh không được nhập viện cấp cứu nhanh chóng, có nguy cơ diễn tiến dẫn đến suy đa cơ quan.

Huyết áp thấp xảy ra khi mức huyết áp thấp hơn bình thường. Huyết áp bình thường đối với thanh thiếu niên là khoảng 110/70mmHg. Ở trẻ em từ 10 tuổi trở xuống, huyết áp thấp hơn 90/50mmHg được định nghĩa là huyết áp thấp hoặc hạ huyết áp

Những loại tụt huyết áp ở người trẻ thường gặp

Tụt huyết áp ở người trẻ tuổi có thể được phân thành các loại sau, với các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng.

1. Hạ huyết áp trung gian thần kinh (NMH)

Hạ huyết áp trung gian thần kinh là tình trạng huyết áp giảm đột ngột khi người trẻ đứng lâu, khó chịu, gặp vấn đề gây hoảng sợ quá mức hoặc trong môi trường nóng bức. Nguyên nhân chủ yếu là do rối loạn điều hòa thần kinh tự động, dẫn đến giãn mạch quá mức và giảm lưu lượng máu về tim. Người trẻ bị hạ huyết áp trung gian thần kinh thường chóng mặt, mờ mắt, buồn nôn và có thể ngất xỉu.

Loại tụt huyết áp này thường xảy ra ở người trẻ, đặc biệt là nữ giới và người có thể trạng gầy. Để khắc phục tình trạng này, người trẻ nên thay đổi lối sống lành mạnh, tránh các yếu tố kích thích và trong một số trường hợp có thể cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. (1)

2. Hạ huyết áp tư thế đứng

Hạ huyết áp tư thế đứng xảy ra khi huyết áp giảm đột ngột khi chuyển từ tư thế nằm hoặc ngồi sang tư thế đứng. Nguyên nhân chính là do cơ thể không điều chỉnh kịp lưu lượng máu khi thay đổi tư thế, dẫn đến giảm tưới máu não tạm thời. Triệu chứng thường gặp bao gồm chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng và đôi khi ngất xỉu.

Tình trạng này thường gặp ở người trẻ có thể trạng cao gầy hoặc những người bị mất nước. Để tránh bị hạ huyết áp tư thế đứng, bạn nên lưu ý thay đổi tư thế từ từ, uống đủ nước và trong một số trường hợp có thể cần dùng thuốc tăng huyết áp.

3. Hạ huyết áp nặng

Hạ huyết áp nặng là tình trạng huyết áp giảm đột ngột và nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng. Nguyên nhân có thể do mất máu cấp tính, sốc nhiễm trùng, nhồi máu cơ tim hoặc phản ứng dị ứng nặng. Người bệnh thường chóng mặt dữ dội, da xanh tái, vã mồ hôi lạnh, mạch nhanh nhỏ và có thể dẫn đến hôn mê. Hạ huyết áp nặng cần được điều trị khẩn cấp tại cơ sở y tế để tránh các biến chứng nguy hiểm.

Dấu hiệu tụt huyết áp ở người trẻ

Các dấu hiệu tụt huyết áp ở người trẻ có thể xuất hiện đột ngột và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu. Những triệu chứng này thường xảy ra khi đứng lên nhanh, đứng lâu hoặc trong môi trường nóng bức. Để nhận biết tình trạng này, người trẻ cần chú ý các dấu hiệu sau:

• Chóng mặt, hoa mắt.
• Buồn nôn.
• Mờ mắt hoặc thị lực giảm tạm thời.
• Da xanh tái, vã mồ hôi.
• Mệt mỏi, yếu sức đột ngột.
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều.
• Ngất xỉu hoặc cảm giác sắp ngất.
• Đi tiểu ít.

Trong tường hợp người bệnh bị tụt huyết áp xuống đến mức cực thấp, có nguy cơ gây sốc với các biểu hiện như: lơ mơ, lú lẫn, xanh xao, da lạnh, rối loạn nhịp, thở nhanh và nông… Lúc này, cần lập tức đưa người bệnh đến cấp cứu.

Nguyên nhân tụt huyết áp ở người trẻ

Tụt huyết áp ở người trẻ là tình trạng thường gặp và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Hạ huyết áp đột ngột có thể đe dọa đến tính mạng nên việc tìm hiểu rõ về nguyên nhân sẽ giúp phòng ngừa và quản lý tình trạng này hiệu quả hơn. ThS.BS Trần Đức Minh cho biết, những nguyên nhân gây hạ huyết áp đột ngột ở người trẻ thường gặp là:

• Căng thẳng, sợ hãi quá mức, bất an hoặc đau đớn dữ dội có thể gây tụt huyết áp đột ngột.
• Hạ huyết áp tư thế đứng.
• Bệnh hệ thần kinh trung ương.
• Mất máu hoặc mất nước.
• Các tình trạng bệnh lý nguy hiểm đe dọa tính mạng như rối loạn nhịp tim, thuyên tắc phổi, nhồi máu cơ tim.
• Các bất thường liên quan ở tim như suy tim, bệnh mạch vành, bệnh van tim hoặc một số bất thường ở phổi cũng có thể góp phần gây tụt huyết áp.
• Người mắc bệnh tiểu đường.
• Các bệnh liên quan tuyến thượng thận như bệnh Addison, suy tuyến thượng thận.
• Một số loại thuốc có thể gây tác dụng phụ là hạ huyết áp như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn alpha, beta và một số thuốc điều trị khác.
• Lạm dụng rượu hoặc chất kích thích.
• Phụ nữ đang mang thai.
• Hạ huyết áp sau bữa ăn. (2)

Tình trạng tụt huyết áp ở người trẻ có sao không?

Tụt huyết áp là tình trạng nguy hiểm, có thể gây ra nhiều triệu chứng do thiếu máu cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể. Khi huyết áp giảm đột ngột hoặc duy trì ở mức thấp trong thời gian dài, các cơ quan quan trọng như não, tim, thận có thể không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng cần thiết. Nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách, tình trạng này có thể diễn tiến thành suy đa cơ quan, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng của bệnh nhân.

Tuy nhiên, cần phân biệt giữa huyết áp thấp sinh lý và bệnh lý. Đối với những người khỏe mạnh có huyết áp thấp mà không kèm theo bất kỳ triệu chứng nào, thường được xem là tương đối lành tính và không cần lo lắng hay điều trị.

Nhiều vận động viên hoặc người trẻ khỏe mạnh có thể có huyết áp thấp mà vẫn hoạt động bình thường. Tuy nhiên, nếu tụt huyết áp gây ra các triệu chứng rõ rệt hoặc xảy ra đột ngột, đặc biệt ở những người không có tiền sử huyết áp thấp, cần đi khám ngay để tìm nguyên nhân và có hướng xử trí phù hợp.

Huyết áp thấp không chỉ ảnh hưởng đến tim và não mà còn có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe khác như:

• Té ngã do chóng mặt và ngất xỉu có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng như gãy xương, đặc biệt nguy hiểm ở người cao tuổi, thậm chí gây chảy máu não trong trường hợp xấu.
• Tụt huyết áp kéo dài có thể gây suy giảm chức năng thận do thiếu máu nuôi dưỡng, dẫn đến các vấn đề về thận trong dài hạn.
• Người bệnh có thể gặp tình trạng rối loạn giấc ngủ, suy giảm trí nhớ và khả năng tập trung, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và hiệu suất làm việc.
• Khả năng làm việc gắng sức bị giảm sút do cơ thể không đủ khả năng cung cấp máu và oxy cho các cơ quan khi vận động mạnh.

Cách xử trí khi gặp trường hợp tụt huyết áp ở người trẻ

Cách xử trí khi gặp trường hợp tụt huyết áp ở người trẻ cần được thực hiện nhanh chóng và đúng cách để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân như sau:

• Đầu tiên, cần dừng ngay hoạt động, công việc đang làm và nằm xuống, nâng chân cao hơn tim để giúp tăng lưu lượng máu về tim và não, cải thiện tình trạng tụt huyết áp.
• Nếu người bệnh đang mặc quần áo chật, hãy nới lỏng để giúp lưu thông máu tốt hơn.
• Cho người bệnh uống nước, tốt nhất là nước có pha muối, nước điện giải, ly sữa hoặc tách trà đường, trà gừng có thể giúp tăng thể tích máu và cải thiện huyết áp. Nếu không có những đồ uống này, có thể cho người bệnh uống thật nhiều nước lọc.
• Nếu có sẵn máy đo huyết áp, đo huyết áp của người bệnh để theo dõi tình trạng.
• Tránh để người bệnh đứng dậy đột ngột. Khi tình trạng đã ổn định hơn, hãy để họ ngồi dậy từ từ trước khi đứng lên.
• Nếu người bệnh có dấu hiệu ngất xỉu, hãy đảm bảo họ không bị ngã và gây chấn thương.
• Trong trường hợp tụt huyết áp kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như đau ngực, khó thở, hoặc rối loạn ý thức, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

>> Xem thêm: Cần làm gì khi bị tụt huyết áp bất ngờ? 4 cách xử trí sơ cứu tại nhà

Phương pháp chẩn đoán tụt huyết áp ở người trẻ

Để chẩn đoán tụt huyết áp ở người trẻ, cần có sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng. Nên bắt đầu đo huyết áp tại chỗ càng sớm càng tốt và nếu có thể đếm mạch trong khi người bệnh ngồi hoặc nằm, sau đó đo lại khi người bệnh đứng dậy sau 1 phút và 3 phút.

Khi có mặt, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra lại huyết áp và hỏi bệnh sử chi tiết, bao gồm các triệu chứng, thời gian xuất hiện và các yếu tố nguy cơ gây hạ huyết áp đột ngột. Để xác định chính xác và tìm ra nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh làm một số phương pháp chẩn đoán sau:

• Đo huyết áp tư thế (nằm, ngồi, đứng).
• Xét nghiệm máu (công thức máu, điện giải đồ, chức năng thận, gan).
• Điện tâm đồ (ECG).
• Siêu âm tim.
• Nghiệm pháp bàn nghiêng.
• Holter huyết áp 24 giờ.
• Siêu âm mạch máu.
• Siêu âm bụng tổng quát.

Cách điều trị tụt huyết áp ở người trẻ

Điều trị tụt huyết áp ở người trẻ thường tập trung vào việc xử lý nguyên nhân gốc rễ và giảm thiểu các triệu chứng. Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng tụt huyết áp, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp cho từng trường hợp:

Đối với hầu hết các trường hợp nhẹ, các biện pháp không dùng thuốc thường được áp dụng trước, bao gồm:

• Uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt là khi vận động thể lực hoặc khi thời tiết nắng nóng.
• Bổ sung muối trong chế độ ăn theo hướng dẫn của bác sĩ (nếu không có chống chỉ định).
• Hạn chế đứng quá lâu hoặc thay đổi tư thế đột ngột.
• Mang vớ áp lực để cải thiện tuần hoàn máu ở chân.
• Vận động thể dục thường xuyên với những bài tập phù hợp với thể trạng.

Trong trường hợp cần can thiệp y tế, bác sĩ có thể chỉ định:

• Điều trị bằng thuốc tăng huyết áp như midodrine hoặc fludrocortisone.
• Điều trị các bệnh lý nền (nếu có) như thiếu máu, rối loạn nội tiết…
• Điều chỉnh hoặc thay đổi các loại thuốc đang sử dụng nếu thuốc có gây ra tác dụng phụ không mong muốn là tụt huyết áp.

Đối với các trường hợp nghiêm trọng hoặc cấp tính, bệnh nhân có thể được truyền dịch tĩnh mạch để tăng thể tích máu hoặc sử dụng thuốc vận mạch trong trường hợp khẩn cấp. Điều quan trọng là người bệnh cần được theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết. Người trẻ bị tụt huyết áp nên tuân thủ chỉ định của bác sĩ và thông báo ngay nếu có triệu chứng bất thường hoặc tác dụng phụ nào.

Biện pháp phòng ngừa tụt huyết áp ở người trẻ

Bằng cách áp dụng một số thay đổi đơn giản trong lối sống và thói quen hàng ngày, người trẻ có thể giảm đáng kể nguy cơ gặp phải tình trạng tụt huyết áp và cải thiện chất lượng cuộc sống.

• Đảm bảo cơ thể luôn được cung cấp đủ nước, đặc biệt trong thời tiết nóng hoặc khi vận động nhiều.
• Chế độ ăn cân bằng, bổ sung đủ muối (trừ khi có chỉ định y tế khác) và các chất dinh dưỡng cần thiết.
• Tránh đứng lâu, nếu phải đứng lâu, hãy thường xuyên cử động chân hoặc co duỗi cơ bắp.
• Nếu thay đổi tư thế từ ngồi hoặc nằm sang đứng, nên thay đổi từ từ.
• Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu và tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Tránh dùng rượu bia và các chất kích thích.
• Mang vớ áp lực có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu ở chân.
• Theo dõi và kiểm soát stress.
• Theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà và thăm khám sức khỏe định kỳ.
• Nhận biết các dấu hiệu cảnh báo của tụt huyết áp và biết cách xử lý ban đầu.

Một số câu hỏi về tụt huyết áp ở người trẻ

1. Huyết áp người trẻ bao nhiêu là bình thường?

Huyết áp bình thường ở người trẻ thường dao động trong khoảng 90-120 mmHg đối với huyết áp tâm thu và 60-80 mmHg với huyết áp tâm trương. Tuy nhiên, một số người trẻ khỏe mạnh có thể có huyết áp thấp hơn mà không gặp vấn đề gì.

2. Người trẻ có nên dùng thuốc điều trị tụt huyết áp chưa?

Sử dụng thuốc điều trị tụt huyết áp ở người trẻ thường chỉ được xem xét sau khi đã áp dụng điều chỉnh lối sống nhưng không hiệu quả. Bác sĩ sẽ dựa trên đánh giá về nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng của tình trạng tụt huyết áp và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân để đưa ra chỉ định dùng thuốc.

3. Khi nào nên gặp bác sĩ?

Người trẻ khi xuất hiện các triệu chứng tụt huyết áp như chóng mặt, mờ mắt, mệt mỏi kéo dài hoặc ngất xỉu nên đến bệnh viện thăm khám sớm. Nếu huyết áp thấp kèm theo đau ngực, khó thở hoặc nhịp tim không đều, cần được cấp cứu nhanh chóng. Bên cạnh đó, người trẻ cũng nên tuân thủ lịch thăm khám sức khỏe định kỳ để theo dõi huyết áp và phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn, ngay cả khi không có triệu chứng rõ ràng.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ chuyên khoa tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:

Tụt huyết áp ở người trẻ nếu có kèm theo các triệu chứng rõ rệt hoặc xảy ra đột ngột, cần nhanh chóng đưa người bên đi cấp cứu để được điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm. Để phòng ngừa tình trạng này, người trẻ nên điều chỉnh lối sống khoa học, theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà và đi kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và khắc phục sớm các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến huyết áp.