Nguyên nhân và cách chẩn đoán bệnh

Cúm B thường nhẹ hơn cúm A, có thể phục hồi sau 5 đến 7 từ khi xuất hiện triệu chứng cúm B ở trẻ em đầu tiên, nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, bệnh cúm B ở trẻ em, đặc biệt là những trẻ có bệnh tim bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa, phổi tắc nghẽn mạn tính sẽ rất nguy hiểm với nguy cơ biến chứng và tử vong cao.

Bài viết được tư vấn Y khoa bởi BS Nguyễn Công Luận – Quản lý Y khoa khu vực 2 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.

BS Nguyễn Công Luận – Quản lý Y khoa khu vực 2 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Cúm B hay cúm mùa nói chung là mối nguy hiểm cho sức khỏe trẻ nhỏ. Trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ nhập viện cao nhất với 92,9% trường hợp. Trẻ 2 tuổi nhập viện chiếm 63,6% và các nhóm tuổi khác là 36,4%. Có đến 78,5% trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp trên gây ra bởi cúm B, 19,6% trường hợp viêm phổi và 1,7% trong số đó gặp tình trạng viêm phổi nặng. Ngoài ra, cúm B cũng có thể gây viêm não dẫn đến di chứng thần kinh ở trẻ. Dù nguy hiểm nhưng hiện nay virus cúm B đã có vắc xin phòng ngừa hiệu quả cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn”.

Cúm B ở trẻ em là gì?

Cúm B ở trẻ em là bệnh do Influenza virus, dòng B/Yamagata hoặc B/Victoria gây ra. Các chủng virus cúm xuất hiện quanh năm, nhiều hơn khi thời tiết chuyển mùa đông xuân. Khác với bệnh cảm thông thường, virus cúm có khả năng biến đổi liên tục theo chu kỳ hằng năm, vượt ngoài tầm kiểm soát của hệ thống miễn dịch khiến cho việc phòng và điều trị bệnh từ đó cũng trở nên khó khăn hơn.

Kể từ sau đại dịch COVID-19, tỷ lệ mắc cúm B chiếm khoảng 40% và cúm A chiếm 60% trong các mùa cúm. Tuy không phổ biến như virus cúm A, nhưng virus cúm B có khả năng gây biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh. Hằng năm, thế giới ghi nhận khoảng 1 tỷ ca nhiễm cúm, trong đó có 3 đến 5 triệu trường hợp diễn tiến nặng, 290.000 đến 650.000 trường hợp tử vong. Trẻ em chiếm 20-30% trong tổng số ca nhiễm cúm.

Theo thống kê từ Cục Y tế dự phòng, trung bình mỗi năm, Việt Nam có khoảng 800.000 ca nhiễm cúm ở các độ tuổi khác nhau. Các trường hợp nhập viện, tử vong được ghi nhận chủ yếu thuộc các nhóm đối tượng nguy cơ cao như: Trẻ em dưới 5 tuổi, người cao tuổi, người có bệnh nền, phụ nữ mang thai…

Triệu chứng cúm B ở trẻ em

Cúm B thường ủ bệnh trong vòng 1 đến 4 ngày kể từ khi người bệnh nhiễm virus. Ở người có hệ thống miễn dịch yếu và trẻ em, thời gian ủ bệnh có thể lâu hơn trước khi xuất hiện triệu chứng cúm B ở trẻ đầu tiên.

1. Triệu chứng của cúm B ở trẻ thường gặp

Sốt, ho khan, đau rát họng, đau đầu, mệt mỏi cảm thấy kiệt sức, đau mỏi người, đau xương khớp,… Các triệu chứng cúm B ở trẻ em có thể dễ bị nhầm lẫn với bệnh cảm thông thường. Ba mẹ cần phân biệt được sự khác biệt giữa hai bệnh để có hướng xử trí đúng cách, kịp thời.

Triệu chứng	Bệnh cúm	Bệnh cảm
Sốt	Sốt cao (39 – 40 độ C), kéo dài nhiều ngày	Hiếm khi sốt hoặc sốt nhẹ
Đau đầu	Đau nhiều, liên tục	Ít xảy ra
Đau cơ	Nặng	Nhẹ
Đau họng	Thỉnh thoảng	Thường gặp
Đau ngực	Có thể nặng ngực, khó thở	Ít xảy ra
Mệt mỏi	Kiệt sức, kéo dài nhiều ngày	Nhẹ
Hắt hơi	Thỉnh thoảng	Thường xuyên
Ho	Nhiều	Nhẹ đến vừa
Sổ mũi, nghẹt mũi	Thỉnh thoảng	Phổ biến

 

2. Biểu hiện cúm B ở trẻ em ít gặp

Buồn nôn và nôn là các triệu chứng cúm B ở trẻ ít gặp. Ở một số trẻ mắc bệnh còn có biểu hiện đau dạ dày hoặc tiêu chảy, dễ nhầm lẫn với các vấn đề đường tiêu hóa. Thông thường các biểu hiện cúm B ở trẻ em sẽ giảm dần sau 1 tuần, riêng ho và mệt mỏi có thể kéo dài từ 2 tuần trở lên.

Nguyên nhân gây bệnh cúm B ở trẻ em

Trẻ em có thể nhiễm virus cúm B khi hít phải các giọt bắn chứa virus từ người bệnh. Ngoài ra, virus cúm B còn có thể tồn tại trên các bề mặt, vật dụng như tay nắm cửa, đồ chơi, bút mực, bút chì, bàn phím, điện thoại, máy tính bảng, mặt bàn,… Trẻ có thể nhiễm cúm B khi tiếp xúc với các vật dụng chứa virus sau đó đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

Virus cúm B có khả năng lây nhiễm trong 24 giờ trước khi triệu chứng cúm B ở trẻ đầu tiên xuất hiện. Nguy cơ lây nhiễm cúm B thường kết thúc vào ngày thứ 5 hoặc thứ 7 của bệnh, sau giai đoạn toàn phát. Virus cúm có khả năng biến đổi liên tục theo từng năm nên thường xuyên xuất hiện các biến chủng mới. Kháng thể của virus cúm lại giảm dần theo thời gian, nên dù trước đây trẻ đã từng nhiễm cúm hoặc tiêm vắc xin dự phòng, thì trong tương lai trẻ vẫn có thể mắc một chủng virus cúm mới nếu không chủ động tiêm vắc xin nhắc lại mỗi năm.

Cúm B ở trẻ em có nguy hiểm không?

Cúm B hay cúm mùa nói chung là hiểm họa cho sức khỏe trẻ nhỏ. Trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ nhập viện cao nhất với 92,9% trường hợp. Trẻ 2 tuổi nhập viện chiếm 63,6% và các nhóm tuổi khác là 36,4%. (1)

Một nghiên cứu của Ấn Độ về cúm B ở trẻ em cho thấy, có 78,5% trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp trên gây ra bởi cúm B, 19,6% trường hợp viêm phổi và 1,7% trong số đó gặp tình trạng viêm phổi nặng. Ngoài ra, cúm B cũng có thể gây viêm não dẫn đến di chứng thần kinh ở trẻ.

Ngoài ra, ở những trẻ có bệnh lý nền kèm theo như hen suyễn, bệnh tim bẩm sinh, ức chế miễn dịch, ung thư hạch, bệnh bạch cầu, rối loạn ống thận… khi mắc cúm B sẽ kéo dài thời gian nằm viện, trẻ lâu hồi phục, nguy cơ biến chứng cao.

Nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, đúng cách, trẻ có thể chỉ phải nhập viện từ 5 đến 7 ngày. Thời gian nằm việc trung bình là 3 ngày và không để lại di chứng.

Khi nào trẻ bị cúm B cần nhập viện?

Đa số trường hợp trẻ nhiễm cúm B sẽ được bác sĩ chỉ định điều trị triệu chứng tại nhà, kết hợp cùng chăm sóc và nghỉ ngơi hợp lý. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng của cúm B ở trẻ em bất thường sau, ba mẹ cần đưa trẻ nhập viện để được theo dõi và điều trị:

• Sốt cao ≥ 39,5 độ C không đáp ứng với thuốc hạ sốt hoặc các phương pháp hạ nhiệt khác, hay trẻ sốt cao ≥ 38,5 độ C hơn 3 ngày không hạ nhiệt.
• Thở nhanh, thở rít, khò khè, rút lõm lồng ngực và co kéo cơ hô hấp.
• Mạch nhanh, lạnh chi.
• Trẻ quấy khóc, không ăn uống, không chịu chơi.
• Trẻ có biểu hiện mất nước như mắt trũng, niêm mạc miệng hoặc lưỡi khô, khát nước, môi se, đi tiểu ít.
• Li bì, co giật.
• Ở trẻ lớn kêu đau bụng, đau ngực và nôn nhiều.
• Hoặc cho trẻ nhập viện bất cứ khi nào người lớn cảm thấy lo lắng, bất an về trẻ hay trẻ có các yếu tố nguy cơ gây bệnh nặng.

Phải làm gì khi trẻ nhỏ bị cúm B?

Sức đề kháng trẻ nhỏ khá yếu, dễ mắc bệnh khi thời tiết thay đổi. Khi có các triệu chứng cúm B ở trẻ em nghi ngờ nhiễm cúm như sốt, ho, sổ mũi,… bố mẹ không nên quá lo lắng mà hãy đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và xác định nguyên nhân gây bệnh, từ đó có phương pháp điều trị và chăm sóc hợp lý.

Cách chẩn đoán bệnh cúm B ở trẻ em

Nếu chỉ dựa vào các đặc điểm lâm sàng, bác sĩ sẽ không thể xác định chính xác trẻ mắc virus cúm B. Bên cạnh xem xét triệu chứng bệnh cúm B ở trẻ em, các bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số xét nghiệm để xác định chính xác tình trạng bệnh và chủng virus gây bệnh:

• Xét nghiệm chẩn đoán cúm nhanh: phương pháp được sử dụng để phát hiện kháng nguyên của virus cúm (RIDTs). Phương pháp xét nghiệm được thực hiện bằng cách thu thập mẫu bệnh phẩm được lấy từ mũi hoặc họng. Thông thường, kết quả xét nghiệm sẽ có trong vòng 15 phút. Ưu điểm của phương pháp xét nghiệm này là thời gian trả kết quả nhanh, nhưng nhược điểm là kết quả không có độ chính xác cao như các phương pháp xét nghiệm khác. Hiệu suất xét nghiệm phụ thuộc nhiều vào độ tuổi người bệnh, thời gian mắc bệnh, loại mẫu bệnh phẩm và loại virus cúm.
• Xét nghiệm RT – PCR: là phương pháp xét nghiệm có độ nhạy cao, giúp phân biệt nhanh các chủng cúm. Người bệnh nhận kết quả sau 4 đến 6 giờ.
• Phân lập virus: Phương pháp này được thực hiện trên mẫu bệnh phẩm hô hấp từ những trường hợp nghi ngờ mắc cúm trong vòng 5 ngày sau khi phát bệnh. Trong mùa cúm, nuôi cấy virus với các mẫu bệnh phẩm hô hấp thu được từ một nhóm người nhằm giám sát virus thông thường. Đây là cách xác nhận kết quả xét nghiệm âm tính từ phương pháp xét nghiệm kháng nguyên và miễn dịch huỳnh quang.
• Miễn dịch huỳnh quang: là xét nghiệm sàng lọc thực hiện bằng cách nhuộm kháng thể huỳnh quang gián tiếp hoặc trực tiếp. Miễn dịch huỳnh quang cho độ nhạy và đặc hiệu thấp hơn so với phương pháp phân lập virus trong nuôi cấy tế bào, tuy nhiên ưu điểm có thể cho ra kết quả chỉ sau vài giờ từ khi tiếp nhận mẫu.

Cách điều trị bệnh cúm B ở trẻ nhỏ

Các phương pháp điều trị khi trẻ mắc cúm B tuân thủ theo nguyên tắc hạ sốt, nghỉ ngơi đầy đủ. Sử dụng thêm các vitamin, khoáng chất, vitamin tăng cường đề kháng, hệ miễn dịch giúp cơ thể chống lại mầm bệnh. Thực đơn cho trẻ dinh dưỡng, khoa học.

Phương pháp điều trị cúm B ở trẻ nhỏ phụ thuộc vào triệu chứng, mức độ nghiêm trọng của bệnh, độ tuổi và sức khỏe tổng thể của bản thân đứa trẻ. Cụ thể như sau:

• Nếu trẻ mắc cúm B có biến chứng: nhập viện điều trị và dùng thuốc kháng virus theo chỉ định của bác sĩ;
• Nếu trẻ mắc cúm B kèm các yếu tố nguy cơ nên được nhập viện để được bác sĩ theo dõi và điều trị, xem xét việc điều trị sớm bằng thuốc kháng virus;
• Nếu trẻ mắc cúm B có triệu chứng nhẹ có thể đến bệnh viện thăm khám để bác sĩ chỉ định và hướng dẫn điều trị tại nhà, nếu triệu chứng nặng hoặc ba mẹ lo lắng về tình trạng sức khỏe bé nên đưa trẻ đến bệnh viện để được tư vấn và chăm sóc.

Thuốc kháng virus hoạt động dựa trên nguyên tắc làm gián đoạn chức năng men neuraminidase trên bề mặt virus, ngăn chặn sự giải phóng của phần tử virus từ tế bào vật chủ nhiễm bệnh. Thuốc kháng virus dùng cho các trường hợp nhiễm cúm A, B tốt nhất là trong vòng 48 giờ sau khi người bệnh xuất hiện triệu chứng đầu tiên.

Thuốc kháng virus thường chỉ được dùng trong các trường hợp nhiễm cúm có yếu tố nguy cơ cao, biến chứng hoặc nhiễm trùng nặng, theo chỉ định của bác sĩ. Sử dụng thuốc kịp thời, đúng cách giúp giảm triệu chứng, rút ngắn thời gian điều trị, ngăn biến chứng cúm tiến triển đặc biệt ở những đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, người suy giảm miễn dịch. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kháng virus khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Các trường hợp cúm biến chứng điều trị tại bệnh viện còn được kết hợp với các phương pháp hỗ trợ điều trị như: hỗ trợ hô hấp khi có suy hô hấp, thông khí nhân tạo hoặc thở CPAP tùy từng trường hợp, điều trị với kháng sinh phù hợp với các trường hợp bội nhiễm vi khuẩn, điều trị suy đa tạng,…

Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị cúm B đúng cách

Để chăm sóc trẻ bị cúm B đúng cách, ba mẹ cần lưu ý những điều sau:

• Cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, nghỉ ngơi trong không gian sạch sẽ, yên tĩnh, tránh nằm điều hòa vì có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng như ho, khó thở khi mắc cúm.
• Cung cấp đủ nước cho cơ thể, ăn thức ăn dễ tiêu hóa tốt cho người nhiễm cúm như cháo hành, cháo tía tô, bổ sung vitamin C bằng nước cam, nước chanh muối.
• Uống thuốc hạ sốt theo chỉ định bác sĩ, không lạm dụng thuốc.
• Vệ sinh mũi, họng mỗi ngày bằng nước muối sinh lý. Dùng khăn giấy che mũi, miệng khi ho hoặc hắt hơi để tránh lây lan virus ra môi trường.
• Khi có dấu hiệu bệnh trở nặng cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất.

Ngoài ra, người thân chăm sóc trẻ cũng cần lưu ý vấn đề vệ sinh để tránh bị nhiễm bệnh trong quá trình chăm sóc. Cần đeo khẩu trang khi tiếp xúc người bệnh, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn.

Cách phòng ngừa cúm B cho trẻ nhỏ

Để chủ động phòng ngừa cúm B cho trẻ nhỏ, các chuyên gia khuyến cáo người dân thực hiện các phương pháp sau:

• Tiêm vắc xin cúm cho trẻ và cho gia đình nhắc lại hằng năm.
• Hạn chế đến nơi đông người, nếu có việc ra đường cần đeo khẩu trang và sát khuẩn tay sau khi về đến nhà.
• Tập thể dục thường xuyên và ăn uống đủ chất để nâng cao thể trạng.
• Hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân mắc cúm hoặc nghi ngờ mắc cúm.
• Khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm cúm B cần đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám, điều trị, không tự ý mua thuốc đặc biệt là các loại thuốc kháng virus.

Trong đó, tiêm vắc xin cúm nhắc lại hằng năm được xem là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, giúp giảm 74% nguy cơ nhập viện và chăm sóc đặc biệt, giảm 31% nguy cơ tử vong bởi các biến chứng của cúm, giảm chi phí điều trị khi mắc bệnh, đảm bảo sức khỏe và tương lai của trẻ không bị bệnh tật làm ảnh hưởng.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ các loại vắc xin phòng cúm Tứ giá thế hệ mới nhất như: Vaxigrip Tetra (Pháp) và Influvac Tetra (Hà Lan) phòng ngừa 4 chủng cúm mùa nguy hiểm và phổ biến nhất là A (A/H1N1, A/H3N2) và B (B/Yamagata, B/Victoria).

Các loại vắc xin được nhập khẩu chính hãng, bảo quản trong hệ thống kho lạnh chuẩn quốc tế, hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain), đi kèm nhiều ưu đãi và quà tặng giúp Quý Khách hàng tiêm chủng với mức giá và quyền lợi tốt nhất thị trường. Để được tư vấn và đặt lịch vắc xin phòng cúm cho trẻ và gia đình, vui lòng liên hệ Hotline 028 7102 6595 hoặc fanpage trungtamtiemchungvnvc.

Cúm B ở trẻ em trong đa số các trường hợp có thể phục hồi tốt và không để lại di chứng. Tuy nhiên, cúm B vẫn là bệnh nguy hiểm, có thể gây biến chứng viêm phổi, viêm não, viêm cơ tim,… nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đúng cách. Do đó, đừng nên lơ là với cúm, nếu phát hiện triệu chứng cúm B ở trẻ em, ba mẹ nên đưa trẻ đến ngay bệnh viện để được chẩn đoàn và điều trị; cùng với đó hãy chủ động phòng bệnh sớm cho trẻ và gia đình bằng vắc xin.