#PhânBiệtNguyênNhânTriệuChứngChẩnĐoán

Ung thư tế bào merkel thuộc bệnh ung thư da hiếm gặp. Nếu người bệnh ung thư da tế bào merkel (ung thư biểu mô) hoặc gần người bệnh này có thể xảy ra điều gì? Bài viết này, BS.CKI Lê Ngọc Vinh, Đơn vị Đầu Mặt Cổ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ đưa ra một số thông tin tổng quan về loại ung thư này, bao gồm yếu tố nguy cơ và triệu chứng.

Ung thư tế bào merkel là gì?

Ung thư tế bào merkel hay u biểu mô tế bào là tình trạng tế bào merkel phát triển và được tìm thấy ở lớp ngoài của da (lớp biểu bì). Đây là loại ung thư da hiếm gặp và nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng.

Việc tiếp xúc với tia cực tím (UV) và các yếu tố nguy cơ khác như biến đổi trong gen, nhiễm virus polyoma tế bào merkel, màu da, độ tuổi, giới tính, suy giảm hệ miễn dịch,… có thể khiến tế bào trở thành ung thư và phát triển không kiểm soát. Ung thư biểu mô tế bào merkel có xu hướng lan nhanh chóng sang bộ phận khác trên cơ thể và có khả năng tái phát sau điều trị. (1)

Nguyên nhân gây ung thư da tế bào merkel

Một số nguyên nhân, yếu tố nguy cơ gây ung thư da tế bào merkel, bao gồm: (2)

1. Biến đổi trong gen

Mặc dù, một số điều có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào merkel (MCC) nhưng vẫn chưa rõ chính xác những điều này có thể gây ra MCC như thế nào.

Ung thư tế bào merkel xảy ra do những thay đổi của DNA bên trong tế bào. DNA trong tế bào tạo nên gen với chức năng kiểm soát cách thức hoạt động của tế bào. Bạn thường trông giống cha mẹ vì có nguồn gốc DNA của bạn. DNA cũng ảnh hưởng nhiều đến vẻ ngoài.

Một số gen giúp kiểm soát tế bào phát triển, phân chia thành tế bào mới và tế bào chết, như sau:

• Gen gây ung thư: gen giúp tế bào phát triển, phân chia và tồn tại.
• Gen ức chế khối u: gen kiểm soát sự phát triển của tế bào bằng cách làm chậm quá trình phân chia tế bào hoặc làm cho tế bào chết vào đúng thời điểm.

Bác sĩ vẫn chưa biết tất cả những thay đổi về DNA có thể dẫn đến MCC, nhưng đã phát hiện nhiều bệnh ung thư trong số này có những thay đổi về gen ức chế khối u.

MCC không di truyền trong gia đình nên những thay đổi DNA dẫn đến MCC không có khả năng được truyền lại từ cha mẹ.

Ngoài ra, bức xạ tia cực tím (UV) có thể làm hỏng DNA bên trong tế bào da. Đôi khi, tổn thương này ảnh hưởng đến một số gen kiểm soát cách thức và thời điểm tế bào phát triển và phân chia. Đây có thể là bước đầu dẫn đến ung thư.

2. Nhiễm virus polyoma tế bào merkel (MCV)

Virus polyoma tế bào merkel (MCV) được tìm thấy trong tế bào ung thư của khoảng 8-10 người mắc MCC. Virus MCV rất phổ biến. Hầu hết mọi người đều nhiễm bệnh vào thời điểm nào đó (thường khi còn nhỏ). Tuy nhiên, nhiễm trùng không gây triệu chứng và hiếm khi dẫn đến MCC.

MCV được phát hiện lần đầu tiên vào năm 2008 và các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu về loại virus này. Hiện, bác sĩ vẫn không rõ chính xác virus polyoma tế bào merkel có thể gây MCC như thế nào hoặc tại sao có rất ít trường hợp mắc MCC trong khi việc nhiễm MCV lại rất phổ biến.

3. Tiếp xúc với tia cực tím (UV)

Tiếp xúc với tia cực tím (UV) là yếu tố nguy cơ chính gây hầu hết bệnh ung thư da, bao gồm cả MCC. Tia UV làm tổn thương DNA bên trong tế bào da. Điều này có thể dẫn đến ung thư da khi tổn thương liên tục và ảnh hưởng đến DNA của các gen kiểm soát sự phát triển tế bào da.

Thông thường, tia UV có từ:

• Mặt trời: ánh nắng mặt trời là nguồn tia UV chính. Hầu hết, ung thư tế bào merkel (MCC) đều bắt đầu ở vùng cơ thể thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như: mặt, cổ và cánh tay. Người tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào merkel (MCC) cao. Tia UV chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tia nắng nhưng lại là nguyên nhân chính gây tổn thương da.
• Giường tắm nắng: đây là nguồn tia UV khác. Ung thư da tế bào merkel hiếm gặp và chưa có nghiên cứu nào tìm mối liên hệ giữa MCC và việc sử dụng giường tắm nắng. Tuy nhiên, việc tiếp xúc nhiều với tia UV sẽ làm tăng nguy cơ bệnh ung thư da tế bào merkel.
• Phương pháp điều trị bệnh vẩy nến: một số người mắc bệnh vẩy nến (bệnh viêm da kéo dài) dùng thuốc psoralens kết hợp phương pháp điều trị bằng tia UV (phương pháp điều trị PUVA) có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào merkel MCC.

4. Có làn da sáng màu

Người da trắng có nguy cơ mắc căn bệnh này cao hơn. Gần như tất cả (hơn 9/10) người bệnh ung thư tế bào merkel (MCC) đều là người da trắng. Điều này do da sẫm màu có tác dụng bảo vệ chống lại tác hại của tia UV.

5. Tuổi tác

Người càng lớn tuổi nguy cơ mắc ung thư tế bào merkel (MCC) càng tăng lên. Thực tế, bệnh ung thư này rất hiếm gặp ở người dưới 50 tuổi. Khoảng 8/10 người mắc MCC trên 70 tuổi. Hơn nữa, nguy cơ mắc bệnh càng tăng khi da tổn thương do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời theo thời gian và suy giảm khả năng miễn dịch ở tuổi già.

6. Giới tính

Đàn ông có nguy cơ mắc ung thư da tế bào merkel (MCC) cao gấp 2 lần so với phụ nữ. Điều này do nam giới có xu hướng tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời hơn.

7. Hệ miễn dịch suy yếu

Hệ thống miễn dịch bảo vệ cơ thể bằng cách chống lại vi trùng như virus và bệnh ung thư. Người mắc một số bệnh hoặc đang tiếp nhận phương pháp điều trị làm hệ thống miễn dịch suy yếu sẽ có nhiều khả năng phát triển một số loại ung thư, bao gồm cả ung thư tế bào merkel (MCC). Một số trường hợp đặc biệt như:

• Người được cấy ghép nội tạng: người này thường dùng thuốc làm ức chế hệ thống miễn dịch để cơ thể không đào thải cơ quan mới. Điều này làm tăng nguy cơ phát triển MCC.
• Người bệnh tự miễn dịch như lupus đôi khi cũng dùng thuốc ức chế hệ thống miễn dịch nên dễ tăng nguy cơ mắc MCC.
• Người nhiễm HIV: HIV loại vi-rút gây bệnh AIDS, thường gây suy giảm hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc MCC cao.

Người mắc một số loại ung thư máu: người mắc bệnh ung thư máu chẳng hạn như: bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính (CLL) hoặc bệnh ung thư hạch có thể làm hệ thống miễn dịch suy yếu do chính bệnh ung thư hoặc phương pháp điều trị. Người mắc bệnh ung thư này có nguy cơ mắc MCC cao.

Tóm lại, MCC ở người có hệ miễn dịch yếu sẽ phát triển nhanh hơn, thậm chí còn đe dọa tính mạng.

Bệnh ung thư khác nhau có nguy cơ khác nhau. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư, như: hút thuốc, dư cân và tiếp xúc với nắng mặt trời. Tuy nhiên, đây là những yếu tố có thể kiểm soát được. Một số yếu tố nguy cơ không thay đổi được như tuổi hoặc di truyền.

Nếu có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ mắc bệnh ung thư biểu mô tế bào merkel (MCC) vẫn không có nghĩa là bạn sẽ mắc bệnh này. Thực tế, một số người có yếu tố nguy cơ vẫn không bao giờ mắc MCC. Mặt khác, một số người bệnh có ít hoặc không có yếu tố nguy cơ nào vẫn mắc bệnh ung thư tế bào merkel. Vì vậy, người bệnh nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường nghi ung thư biểu mô tế bào merkel hãy đến gặp bác sĩ đơn vị Đầu Mặt Cổ, BVĐK Tâm Anh TP.HCM để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Dấu hiệu khi mắc ung thư biểu mô tế bào merkel

Dấu hiệu ung thư biểu mô tế bào merkel (MCC) thường bắt đầu ở vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt mặt, cổ, cánh tay và chân. Ban đầu, tế bào ung thư xuất hiện dưới dạng vết sưng sáng bóng màu hồng, đỏ hoặc tím và thường không gây đau. Đôi khi, da trên khối u vỡ ra và chảy máu.

Những khối u này phát triển nhanh chóng và có thể lan thành cục u mới ở vùng da gần đó hoặc hạch bạch huyết gần đó. Theo thời gian, hạch bạch huyết phát triển đủ lớn để có thể nhìn thấy hoặc cảm nhận dưới dạng cục u dưới da (thường ở cổ hoặc dưới cánh tay).

Phương pháp chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào merkel

Một số phương pháp chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào merkel, bao gồm: (3)

1. Sinh thiết da

Nếu bác sĩ nghi ngờ người bệnh mắc ung thư tế bào merkel (MCC) hoặc một loại ung thư da khác. Bác sĩ sẽ loại bỏ một phần hoặc toàn bộ vùng đó và gửi đến phòng thí nghiệm. Ở đó, mẫu mô sẽ được kiểm tra và quan sát dưới kính hiển vi. Có nhiều cách khác nhau để sinh thiết da. Bác sĩ sẽ chẩn đoán được loại ung thư dựa trên loại ung thư da, vị trí trên cơ thể, kích thước và các yếu tố khác.

2. Sinh thiết cạo sâu (tiếp tuyến)

Sinh thiết cạo sâu (tiếp tuyến) còn được gọi đốt đĩa. Để thực hiện sinh thiết này, bác sĩ sẽ cạo bỏ lớp trên cùng của da bằng một lưỡi dao phẫu thuật nhỏ. Sau đó, bác sĩ gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra và chẩn đoán.

3. Sinh thiết bấm lỗ

Để thực hiện sinh thiết bấm lỗ, bác sĩ sử dụng công cụ giống như khuôn cắt bánh quy tròn nhỏ để loại bỏ mẫu da sâu hơn.

4. Sinh thiết về mổ

Để kiểm tra khối u nghi đã phát triển sâu vào các lớp sâu hơn của da, bác sĩ cần sinh thiết một hoặc toàn phần. Với những loại sinh thiết này, bác sĩ sử dụng dao phẫu thuật để tạo đường cắt hình elip hoặc hình tròn xuyên qua toàn bộ lớp da. Bác sĩ sẽ sinh thiết một miếng hoặc cả mảnh da để kiểm tra. Sau đó, bác sĩ sẽ khâu lại các cạnh của vết cắt. Cụ thể 2 dạng của sinh thiết mổ, gồm:

• Sinh thiết một phần chỉ loại bỏ một phần khối u.
• Sinh thiết trọn sẽ loại bỏ toàn bộ khối u, đặc biệt trường hợp nghi ngờ ung thư da tế bào merkel (MCC).

5. Sinh thiết hạch bạch huyết

MCC thường lây lan đến các hạch bạch huyết gần đó trong giai đoạn đầu của bệnh, vì vậy điều quan trọng là phải tìm hiểu xem các hạch bạch huyết có chứa tế bào ung thư hay không. Nếu MCC đã được chẩn đoán trên da, các hạch bạch huyết gần đó thường sẽ được sinh thiết để xem liệu ung thư có lan sang chúng hay không.

6. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu không được sử dụng để chẩn đoán ung thư tế bào merkel (MCC).Tuy nhiên, một số xét nghiệm máu vẫn cần thực hiện trước, trong hoặc sau khi điều trị, đặc biệt với tình trạng MCC tiến triển.

Người MCC cũng có thể xét nghiệm máu để tìm kháng thể kháng polyomavirus tế bào merkel (MCV) trong khoảng thời gian bắt đầu điều trị. Với người có kháng thể với MCV, nồng độ sẽ giảm dần theo thời gian nếu việc điều trị có hiệu quả. Mặt khác, nồng độ kháng thể tăng lên sau khi điều trị có thể cho thấy ung thư tái phát.

7. Chẩn đoán hình ảnh

Xét nghiệm hình ảnh sử dụng tia X, từ trường hoặc chất phóng xạ để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể giúp bác sĩ chẩn đoán được tình trạng ung thư đã lan đến hạch bạch huyết hoặc các cơ quan khác trong cơ thể chưa.

Các xét nghiệm hình ảnh cũng có thể được thực hiện để giúp bác sĩ theo dõi hiệu quả của việc điều trị hoặc tìm kiếm dấu hiệu ung thư có thể tái phát sau khi điều trị. Cụ thể một số phương pháp xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh được sử dụng để chẩn đoán như sau:

• Chụp CT: xét nghiệm này cho biết khả năng di căn của MCC như hạch bạch huyết có phát triển kích thước hoặc cơ quan khác có điểm đáng ngờ không.
• Sinh thiết bằng kim dưới hướng dẫn của CT: phương pháp này cũng được sử dụng để giúp bác sĩ hướng kim sinh thiết vào khu vực cần điều trị.
• MRI: xét nghiệm này rất hữu ích trong việc tìm kiếm ung thư di căn đến não hoặc tủy sống.

Hầu hết người bệnh ung thư da, bao gồm ung thư biểu mô tế bào merkel (MCC), đều cần đến gặp bác sĩ để được khám và chẩn đoán khi người bệnh nhận thấy một vùng da có sự thay đổi bất thường. Nếu vùng mô bất thường nghi ung thư da, bác sĩ sẽ kiểm tra và làm các xét nghiệm để tìm dấu hiệu ung thư hoặc một số vấn đề về da khác. Nếu xác định người bệnh mắc ung thư tế bào merkel (MCC), bác sĩ sẽ đề nghị người bệnh thực hiện thêm xét nghiệm khác để đánh giá thêm, bao gồm cả nguy cơ lây lan.

Ung thư tế bào merkel chữa được không?

Ung thư tế bào merkel chữa được. Điều quan trọng, người bệnh cần kiểm tra có u, vết sưng, đốm mới nào đang phát triển hoặc thay đổi trên da của mình không. Kiểm tra càng sớm càng tốt để có thể tìm ra nguyên nhân và điều trị nếu có bất thường. Loại ung thư da nào được phát hiện càng sớm thì càng dễ điều trị. (4)

Tham khảo: Các phương pháp điều trị ung thư da tế bào Merkel

Ung thư biểu mô tế bào merkel rất hiếm và có thể giống nhiều loại ung thư da khác phổ biến hơn hoặc các vấn đề về da khác. Vì vậy, ban đầu các bác sĩ thường không nghi ngờ MCC và chẩn đoán thường chỉ được thực hiện sau khi khối u được sinh thiết.

Phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào merkel như thế nào?

Một số cách phòng ngừa ung thư biểu mô tế bào merkel, bao gồm:

• Thoa kem chống nắng (SPF) mỗi ngày, kể cả khi ở nhà.
• Thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ, đặc biệt khi ở ngoài trời.
• Hạn chế ra ngoài trong khung giờ 10h – 16h.
• Không sử dụng giường tắm nắng hoặc đèn tắm nắng.
• Mặc quần áo dài tay, mũ rộng vành và kính râm khi ra ngoài trời.
• Hãy tự kiểm tra da và liên hệ với bác sĩ khi nhận thấy những thay đổi bất thường trên da.

Đơn vị Đầu Mặt Cổ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM quy tụ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, liên tục cập nhật phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp tầm soát ung thư, chẩn đoán sớm ung thư, lên kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả và rút ngắn thời gian đáng kể. Đặc biệt, bệnh viện liên tục nhập các trang thiết bị hiện đại từ các nước Mỹ, Hàn, Âu,… trên thế giới nhằm hỗ trợ việc điều trị nhanh, hiệu quả và đạt thẩm mỹ cho người bệnh.

Đặt biệt, Đơn vị Đầu Mặt Cổ, BVĐK Tâm Anh TP.HCM có các dịch vụ chuẩn 5 sao gồm:

• Chọn bác sĩ, đặt lịch khám.
• Hỗ trợ thanh toán BHYT.
• Tiến sĩ, Thạc sĩ, bác sĩ đầu ngành về Đầu Mặt Cổ.
• Khu phòng nội trú, phòng khám chuẩn khách sạn.
• Dịch vụ chăm sóc tận tâm.

Ung thư tế bào merkel thường hiếm gặp, khó phát hiện và dễ nhầm với loại ung thư da hoặc vấn đề về da khác. Vì vậy, thông qua bài này, người bệnh hiểu hơn về ung thư da tế bào merkel. Đồng thời, người bệnh hãy đến gặp bác sĩ đơn vị Đầu Mặt Cổ, BVĐK Tâm Anh TP.HCM để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.