Sạm da là gì? 12 nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết bệnh rõ ràng #Sạmdalàgì #12nguyênnhânvàdấuhiệuchẩndiagnostictìnhtrạng #Sạmdan là gì? #dấuhiệunhậnbiếtbệnhcụthể

Sạm da là tình trạng da trở nên tối màu hoặc không đều màu do nhiều nguyên nhân khác nhau, làm ảnh hưởng đến vẻ ngoài và sự tự tin của nhiều người. Vậy sạm da do đâu? Thạc sĩ bác sĩ Lê Minh Châu, chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp chi tiết 12 nguyên nhân gây sạm da và những dấu hiệu nhận biết cụ thể, giúp bạn sớm nhận biết và tìm cách khắc phục hiệu quả.

Sạm da là gì?

Sạm da là tình trạng da trở nên tối màu hơn do sự gia tăng sắc tố melanin tại các vùng da bị ảnh hưởng. Các khu vực sạm da như ở mặt, cổ, tay có thể xuất hiện màu sắc khác nhau như nâu, nâu đen, vàng nâu, xanh hoặc xanh đen.

Nguyên nhân gây sạm da mặt

Nguyên nhân gây sạm da mặt rất đa dạng và thường liên quan đến nhiều yếu tố bên trong lẫn bên ngoài cơ thể. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây tình trạng sạm da mặt: (1)

1. Do di truyền, bẩm sinh

Da sạm do di truyền và bẩm sinh là kết quả của các yếu tố gen hoặc hội chứng đặc trưng ảnh hưởng đến sự sản sinh sắc tố melanin trên da. Các trường hợp tiêu biểu bao gồm:

• Hội chứng Leopard: gây ra các đốm sắc tố hình dạng giống đốm báo trên da.
• Hội chứng Peutz-jeghers: xuất hiện các đốm nâu hoặc đen trên môi, miệng và tay.
• Hội chứng Calm: biểu hiện bằng các mảng da màu nâu nhạt hoặc sậm, thường có ranh giới rõ ràng.
• Tàn nhang, Nevus becker: tình trạng tăng sắc tố tập trung thành các đốm nhỏ hoặc mảng lớn, thường gặp ở tuổi trẻ.
• Nhiễm sắc tố đầu chi của Doli: gây tăng sắc tố ở các vùng đầu chi như tay và chân.
• Tăng sắc tố vùng đầu chi của Kitamura: xuất hiện các đốm sắc tố ở vùng da đầu ngón tay, ngón chân.

2. Rối loạn chuyển hóa

Sạm da do rối loạn chuyển hóa là tình trạng da bị ảnh hưởng bởi các bất thường trong quá trình chuyển hóa chất của cơ thể, dẫn đến sự thay đổi sắc tố da.

• Bệnh thiếu sắc tố do thiếu sắt: khi cơ thể thiếu sắt, quá trình sản sinh melanin bị gián đoạn, dẫn đến sự tăng hoặc giảm sắc tố không đều, khiến da trở nên tối màu hoặc xuất hiện các vùng da nhạt màu.
• Cơ thể bị thoái hóa: các rối loạn chuyển hóa do quá trình thoái hóa, như bệnh suy gan, suy thận hoặc các bệnh mạn tính, có thể làm tích tụ các chất chuyển hóa trong cơ thể. Điều này gây kích thích hoặc rối loạn sắc tố da, dẫn đến sạm da hoặc làm da mất đi sự đều màu tự nhiên.

3. Rối loạn nội tiết

Da sạm tối màu do rối loạn nội tiết xảy ra khi sự mất cân bằng hormone trong cơ thể ảnh hưởng đến quá trình sản sinh melanin, dẫn đến da trở nên tối màu hoặc không đều màu. Trong thai kỳ hoặc khi sử dụng các loại thuốc chứa hormone như thuốc tránh thai, thuốc điều trị ung thư tuyến tiền liệt… sự gia tăng hormone trong cơ thể có thể kích thích sản xuất melanin, gây sạm da. Tương tự, việc bổ sung progesterone sau mãn kinh cũng có thể dẫn đến tình trạng này.

4. Lão hóa

Khi lão hóa, da không chỉ bị tăng sắc tố mà còn dễ sạm hơn do melanin phân bố không đều. Sự suy giảm chức năng của tế bào hắc tố và khả năng bảo vệ tự nhiên trước tia UV khiến da dễ bị tổn thương, dẫn đến sạm màu và hình thành các đốm sắc tố không đồng đều. (2)

5. Bệnh lý

Các bệnh lý như bệnh thừa sắt hoặc bệnh gai đen cũng có thể gây sạm da. Trong bệnh thừa sắt, sự tích tụ quá mức sắt trong cơ thể làm tăng sản xuất melanin, khiến da trở nên sẫm màu. Bệnh gai đen thường xuất hiện ở các nếp gấp như cổ, nách và làm vùng da này dày hơn, sạm màu rõ rệt.

6. Viêm da

Khi da bị tổn thương do mụn, dị ứng, hoặc các tình trạng viêm nhiễm khác, cơ thể phản ứng bằng cách tăng cường sản xuất melanin tại khu vực bị viêm. Điều này dẫn đến sự xuất hiện các mảng da tối màu, không đều màu so với vùng da xung quanh, làm ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sức khỏe làn da.

7. Tiếp xúc ánh nắng mặt trời

Tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời có thể kích thích sự sản sinh melanin trong da. Đây là cơ chế tự nhiên của cơ thể nhằm bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV, nhưng khi melanin tăng quá mức, nó dẫn đến tình trạng da sạm màu hoặc hình thành các mảng da không đều màu.

8. Mỹ phẩm, hóa chất

Những mỹ phẩm chứa hương liệu, chất bảo quản, hoặc kim loại nặng như chì, thủy ngân cũng có khả năng gây tổn thương lớp biểu bì, dẫn đến tình trạng sạm da hoặc hình thành các mảng tăng sắc tố. Tương tự, hóa chất trong các phương pháp điều trị tại chỗ như hydroquinone, benzoyl peroxide hoặc retinoids, nếu sử dụng không đúng cách hoặc không phù hợp với loại da, có thể gây kích ứng và làm tăng sắc tố sau viêm.

9. Môi trường ô nhiễm

Các yếu tố như khói bụi, hóa chất độc hại trong không khí có thể làm da chịu tổn thương bởi các gốc tự do, gây ra stress oxy hóa, khiến da sạm màu và mất đi sự rạng rỡ tự nhiên.

10. Tác dụng phụ của thuốc

Sử dụng các loại thuốc hóa trị ung thư, kháng sinh, kim loại, hormone, thuốc an thần, thuốc tim, thuốc nhuộm, thuốc tránh thai… cũng là nguyên nhân sạm da. Những loại thuốc này có khả năng kích thích tăng sản xuất melanin hoặc làm rối loạn sắc tố da, dẫn đến sự xuất hiện của các vùng da tối màu hoặc không đều màu.

11. Sinh hoạt lối sống không lành mạnh

Bị sạm da mặt do những thói quen không lành mạnh như hút thuốc, ăn uống không đủ chất, đặc biệt là thiếu các vitamin thiết yếu như vitamin A, B12, vitamin PP, có thể ảnh hưởng đến quá trình tái tạo và duy trì sức khỏe làn da, dẫn đến tình trạng sạm da.

Thức khuya, ngủ không đủ giấc làm tăng stress oxy hóa, khiến da dễ bị xỉn màu. Ngoài ra, cơ thể thiếu nước cũng làm da mất đi độ ẩm và khả năng tái tạo, góp phần làm da sạm, kém sức sống. Lối sống không lành mạnh kéo dài sẽ càng làm tình trạng sạm da trở nên nghiêm trọng.

12. Kích ứng, dị ứng

Khi bạn thường xuyên bị kích ứng hoặc dị ứng với phấn hoa, mùi hương, ánh nắng, nấm mốc hoặc bất kỳ tác nhân nào khác cũng có thể dẫn đến tình trạng ngứa, viêm da. Nếu không chăm sóc cẩn thận, vùng da tăng sắc tố dẫn đến tình trạng sạm.

13. Yếu tố nguy cơ khác

Ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính và tivi là yếu tố nguy cơ gây da mặt sạm thường bị bỏ qua. Loại ánh sáng này có khả năng thâm nhập sâu vào da, gây tổn thương tế bào và làm tăng sản xuất melanin, dẫn đến tình trạng da xỉn màu, xuất hiện các vết thâm sạm theo thời gian.

Bên cạnh đó, việc không chăm sóc da kỹ lưỡng, chẳng hạn như không làm sạch da đúng cách, không dưỡng ẩm, hoặc không sử dụng kem chống nắng, sẽ làm da mất đi lớp bảo vệ tự nhiên, khiến da dễ bị tổn thương và sạm màu hơn trước các tác nhân từ môi trường.

Phân loại tình trạng sạm da thường gặp

Để hiểu rõ hơn về các dạng sạm da cũng như nguyên nhân gây ra, dưới đây là phân loại sạm da thường gặp, bao gồm nhiều loại phổ biến với đặc điểm và cơ chế riêng biệt.

1. Rám má, hay nám má (Melasma)

Thường liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt trong thời kỳ mang thai. Nám có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng nào trên cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở mặt và bụng. (3)

2. Tàn nhang (Freckles)

Những đốm nhỏ, phẳng, màu nâu nhạt đến sẫm, thường xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời như mặt và cánh tay.

3. Tăng sắc tố sau viêm (Post-inflammatory Hyperpigmentation – PIH)

Xảy ra do tổn thương hoặc viêm da, với nguyên nhân phổ biến là mụn trứng cá. Những vết sạm thường xuất hiện ở khu vực da bị ảnh hưởng trước đó.

4. Đốm nâu (Age Spots)

Đốm nâu là những mảng da sẫm màu, phẳng, có kích thước đa dạng, thường xuất hiện trên những khu vực tiếp xúc nhiều với ánh nắng như mặt, tay, vai và cánh tay. Chúng còn được biết đến với các tên gọi khác như đốm nắng hoặc đốm gan.

5. Quầng thâm mắt (Periorbital Hyperpigmentation)

Tình trạng da sẫm màu quanh vùng mắt, gây ra vẻ mệt mỏi. Nguyên nhân có thể do di truyền, thiếu ngủ, dị ứng hoặc cấu trúc da mỏng, làm lộ mạch máu bên dưới.

6. Sạm da do gai đen (Acanthosis Nigricans)

Xuất hiện dưới dạng các mảng da sẫm màu, dày, nhăn, thường ở các nếp gấp như cổ, nách và bẹn. Liên quan đến tình trạng kháng insulin, béo phì hoặc rối loạn nội tiết.

7.Sạm da do thuốc (Drug-induced Hyperpigmentation)

Những loại thuốc như tetracycline, thuốc chống sốt rét hoặc thuốc chống rối loạn tâm thần có thể gây tăng sắc tố da.

8. Sạm da do lichen phẳng (Lichen Planus Pigmentosus)

Biến thể của lichen phẳng, gây ra các mảng da sẫm màu, thường ở mặt, cổ và cánh tay. Nguyên nhân chưa rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến yếu tố miễn dịch.

9. Sạm da tro xám (Ashy Dermatosis)

Còn gọi là dermatosis cenicienta, xuất hiện dưới dạng mảng da màu xám tro, thường ở thân trên và cánh tay. Nguyên nhân chính xác chưa được xác định, nhưng có thể liên quan đến yếu tố miễn dịch hoặc di truyền.

10. Sạm da do mỹ phẩm (Riehl’s Melanosis)

Tình trạng tăng sắc tố da do phản ứng với các thành phần trong mỹ phẩm hoặc sản phẩm chăm sóc da, dẫn đến các mảng da sẫm màu, thường ở mặt.

Dấu hiệu nhận biết da bị sạm

Dấu hiệu nhận biết da bị sạm là các vùng da tối màu hơn so với khu vực xung quanh, với những tông màu đa dạng như nâu, vàng nâu, xanh đen. Tình trạng này xuất hiện ở những vị trí nhất định hoặc lan rộng toàn thân. Bề mặt da tại vùng sạm có thể thay đổi, trở nên nhẵn mịn hoặc thô ráp và sắc tố có thể tập trung thành các mảng rõ rệt hoặc phân tán không đồng đều.

Vị trí sạm da thường gặp

Vị trí sạm da thường gặp thường tập trung tại các khu vực dễ bị tác động bởi ánh nắng, ma sát, hoặc các yếu tố nội sinh và ngoại sinh khác. Dưới đây là các vùng thường xuất hiện sạm da:

1. Sạm da ở mặt:
   1. Hai bên má
   2. Trán
   3. Vùng mắt dưới
   4. Mũi
   5. Cằm và quanh miệng
2. Cổ và sau gáy
3. Tay
4. Lưng và vai
5. Chân, đùi
6. Khuỷu tay và đầu gối
7. Nách
8. Bụng
9. Mông và bẹn

Hình ảnh sạm da cụ thể

Những ai có nguy cơ bị sạm da?

Theo thống kê từ Viện Y học Lao động & Vệ sinh Môi trường, sạm da và các vấn đề liên quan đến da xuất hiện với tỷ lệ đáng kể trong một số ngành nghề. Cụ thể, tỷ lệ mắc bệnh là 24% ở công nhân ngành sản xuất thuốc lá, hơn 20% trong ngành xăng dầu, 22% ở công nhân tẩm gỗ tà vẹt trong ngành đường sắt và 24% ở những người làm công việc rải nhựa đường. Đặc biệt, tỷ lệ này tăng lên trên 60% đối với công nhân làm việc trong ngành luyện than, cho thấy nguy cơ cao từ môi trường làm việc chứa hóa chất và các tác nhân gây hại.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn gặp phải các vấn đề liên quan đến sự thay đổi sắc tố da, đến gặp bác sĩ ngay để thăm khám. Đặc biệt, nếu sự thay đổi màu da gây lo ngại lớn, hoặc bạn nhận thấy các vùng da trở nên sẫm màu hoặc sáng màu kéo dài mà không rõ nguyên nhân, điều này cần được chẩn đoán y khoa. Ngoài ra, bất kỳ vết loét hay tổn thương da nào có sự thay đổi về hình dạng, kích thước, hoặc màu sắc đều có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư da và cần được kiểm tra kịp thời.

Phương pháp chẩn  đoán tình trạng da bị sạm màu

Bác sĩ chẩn đoán tình trạng đổi màu da thông qua các bước lâm sàng và cận lâm sàng như sau:

1. Lâm sàng

Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử để thu thập thông tin về thời điểm bắt đầu, sự thay đổi của tình trạng đổi màu, cảm giác đi kèm, cũng như các triệu chứng hoặc bệnh khác liên quan. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra da trực tiếp, quan sát các đặc điểm như hình dạng, kích thước và màu sắc của vùng da bị ảnh hưởng. Để đánh giá sâu hơn, bác sĩ có thể sử dụng ánh sáng Wood để phát hiện các thay đổi sắc tố không nhìn thấy bằng mắt thường.

2. Cận lâm sàng

Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ thực hiện sinh thiết da, lấy mẫu để kiểm tra dưới kính hiển vi nhằm xác định các bất thường ở mô da. Ngoài ra, xét nghiệm máu cũng có thể được chỉ định để kiểm tra các rối loạn nội tiết, chức năng gan hoặc bệnh tự miễn liên quan. Quy trình này giúp xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị sạm da

Điều trị sạm da có thể áp dụng cả phương pháp tại nhà và chuẩn y khoa để đạt hiệu quả tốt nhất, tùy thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây ra tình trạng này.

1. Điều trị tại nhà

Để ngăn ngừa tình trạng da sạm thêm, hãy tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời và luôn sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên. Dù áp dụng các phương pháp điều trị, tình trạng da sẫm màu vẫn có thể kéo dài hoặc tái phát. Vì vậy, việc duy trì chế độ chăm sóc da và bảo vệ da hàng ngày là điều cần thiết.

2. Điều trị chuẩn y khoa

1. Laser

Phương pháp sử dụng tia laser để phá hủy các sắc tố melanin tích tụ trong da. Đây là một trong những cách hiệu quả nhất để điều trị các vùng da bị sạm màu, đặc biệt là các đốm nắng hoặc nám.

2. Peel da

Sử dụng các dung dịch axit hóa học để loại bỏ lớp tế bào chết trên bề mặt da, kích thích tái tạo da mới và làm sáng đều màu da.

3. Thuốc

Nhiều loại kem bôi da bao gồm cả kê đơn hay không kê đơn có tác dụng làm sáng da. Hydroquinone và tretinoin là hai thành phần thường được dùng trong các loại kem trị sạm da hiệu quả. Khi kết hợp lại, chúng sẽ cùng nhau tác động lên các tế bào da, giúp làm mờ các vết thâm, sạm và làm đều màu da. Tuy nhiên, vì đây là những chất có hoạt tính mạnh nên cần được sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ da liễu.

4. Mesotherapy (Tiêm Meso)

Đây là phương pháp tiêm các dưỡng chất, vitamin, enzym, chất chống oxy hóa trực tiếp vào da, giúp cải thiện sắc tố, làm đều màu da từ bên trong.

5. Microneedling (Lăn kim vi điểm)

Sử dụng các đầu kim siêu nhỏ để tạo vi tổn thương trên bề mặt da, kích thích sản xuất collagen và tái tạo da. Phương pháp này không chỉ cải thiện sắc tố mà còn giúp da trở nên mịn màng, săn chắc.

Biện pháp ngăn ngừa da mặt bị sạm

Các biện pháp ngăn ngừa da mặt sạm đi bao gồm:

• Thoa kem chống nắng có chỉ số SPF trên 30 mỗi khi ra ngoài.
• Tránh sử dụng giường hay đèn tắm nắng, vì chúng có thể gây tổn thương da.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái để che chắn da khi tiếp xúc với ánh nắng.
• Hạn chế ra ngoài trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, khi tia UV đạt mức cao nhất.

Một số câu hỏi liên quan về bệnh sạm da

1. Sạm da có chữa được không?

Sạm da có thể chữa được, nhưng mức độ thành công phụ thuộc vào nguyên nhân và phương pháp điều trị. Nếu áp dụng các biện pháp điều trị đúng cách như dùng thuốc, laser, peel da… và chăm sóc da phù hợp, tình trạng sạm da có thể cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả, cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và duy trì bảo vệ da lâu dài.

2. Sạm da có tự hết không?

Sạm da thường không tự biến mất nếu không có các biện pháp can thiệp phù hợp. Nguyên nhân là do quá trình hình thành sạm da liên quan đến sự tăng sản xuất melanin, xuất phát từ cả yếu tố bên trong (như nội tiết tố, di truyền) và bên ngoài (như ánh nắng mặt trời hoặc tổn thương da).

Thêm vào đó, các vết sạm và nám thường nằm sâu trong lớp biểu bì hoặc hạ bì, khiến việc loại bỏ chúng trở nên khó khăn. Do đó, để cải thiện tình trạng sạm da, cần áp dụng các phương pháp điều trị chuyên biệt và chăm sóc da đều đặn.

3. Sạm da có nguy hiểm không?

Sạm da không phải là vấn đề gây nguy hiểm, nhưng lại là một trong những bệnh da liễu được nhiều người chú ý. Tình trạng này không chỉ làm giảm vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn khiến người mắc cảm thấy tự ti và e ngại trong giao tiếp.

Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Da liễu – Thẩm mỹ Da, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 là điểm đến lý tưởng giúp bạn sở hữu làn da khỏe đẹp và rạng ngời với dịch vụ đẳng cấp chuẩn 5 sao:

• Chuyên gia hàng đầu trực tiếp điều trị: đội ngũ thạc sĩ, bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, mang đến giải pháp tối ưu cho từng khách hàng.
• Phân tích da chuyên sâu: kỹ thuật soi và phân tích da hiện đại giúp xác định tình trạng da chính xác, đưa ra liệu trình cá nhân hóa hiệu quả.
• Công nghệ vượt trội từ Âu – Mỹ: tích hợp các kỹ thuật tiên tiến như laser CO2 Fractional, lăn kim, tiêm HA và sử dụng sản phẩm tế bào gốc, đáp ứng mọi nhu cầu từ trị nám, trẻ hóa da đến điều trị sẹo, mụn.
• Dịch vụ toàn diện, linh hoạt: khám, điều trị trong và ngoài giờ hành chính, bao gồm cuối tuần, với thủ tục nhanh gọn.

Sạm da là tình trạng phổ biến với nhiều nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết rõ ràng. Hiểu đúng về nguyên nhân và triệu chứng sẽ giúp bạn sớm phát hiện, phòng ngừa và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp để bảo vệ làn da khỏe mạnh và tự tin hơn.