Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư hứa hẹn mang lại hiệu quả tích cực đối với các bệnh lý ác tính như bệnh bạch cầu, u lympho, hội chứng loạn sản tủy… Liệu pháp này được kỳ vọng có tiềm năng trở thành một phần của tiêu chuẩn điều trị nhiều loại ung thư trong tương lai.
Bài viết được tư vấn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Tìm hiểu về tế bào gốc và bệnh ung thư
Sử dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh ung thư hứa hẹn là phương pháp điều trị mang lại hy vọng mới cho người bệnh ung thư.
1. Tế bào gốc là gì?
Tế bào gốc là các tế bào chưa phân hóa hoặc đã phân hóa một phần, có khả năng biến đổi thành nhiều loại tế bào khác nhau, đồng thời tăng sinh vô thời hạn để tạo thành nhiều tế bào gốc giống nhau hơn. Trong một dòng tế bào, đây là loại tế bào hình thành sớm nhất, tồn tại ở cả phôi và sinh vật trưởng thành với những đặc tính riêng biệt. Tế bào gốc có trong hầu hết các mô của cơ thể, đóng vai trò quan trọng đối với quá trình duy trì mô và sửa chữa các tổn thương. (1)
2. Bệnh ung thư là gì?
Ung thư là tình trạng một số tế bào trong cơ thể phát triển mất kiểm soát, có thể hình thành ở mọi vị trí, tạo thành khối u từ hàng nghìn tỷ tế bào và có thể lan rộng sang các cơ quan khác.
Theo cơ chế thông thường, các tế bào phát triển và nhân lên thông qua quá trình phân chia tế bào, từ đó tạo thành các tế bào mới, thay thế cho các tế bào đã bị già, hỏng hoặc chết đi. Ung thư xảy ra khi quá trình có trật tự này bị phá vỡ, các tế bào bị hỏng hoặc bất thường vẫn tiếp tục phát triển và nhân lên mất kiểm soát.

Loại tế bào gốc nào có thể được nghiên cứu ứng dụng điều trị bệnh ung thư?
Tế bào gốc từ các nguồn riêng biệt có khả năng tăng sinh, di chuyển và biệt hóa khác nhau, góp phần quyết định tính ứng dụng trong liệu pháp điều trị ung thư. 2 loại tế bào gốc có khả năng được nghiên cứu, sử dụng trong điều trị ung thư gồm: (2)
1. Tế bào gốc đa năng (PSC)
Tế bào gốc phôi (ESC) được phân lập từ các tế bào khối bên trong chưa phân hóa của phôi, có khả năng tạo ra tất cả các loại tế bào ngoại trừ những tế bào trong nhau thai. Tuy nhiên, ứng dụng của tế bào gốc phôi trong các thử nghiệm lâm sàng vẫn bị hạn chế do cân nhắc về vấn đề đạo đức.
Năm 2006, việc phát minh ra các yếu tố Yamanaka để tạo ra tế bào gốc đa năng (iPSC) từ các tế bào soma trong nuôi cấy đã đánh dấu bước đột phá trong sinh học tế bào. Loại tế bào gốc đa năng này có cùng đặc điểm với tế bào gốc phôi, khắc phục được những hạn chế liên quan đến vấn đề đạo đức nêu trên.
Cho đến nay, cả tế bào gốc phôi người (hESC) và tế bào gốc đa năng (iPSC) đều là nguồn tạo ra tế bào T và tế bào NK, đóng vai trò quan trọng đối với việc sản xuất vắc-xin chống ung thư. Đây cũng là một ví dụ điển hình cho việc nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư.
2. Tế bào gốc trưởng thành (ASC)
Tế bào gốc trưởng thành có thể tạo ra nhiều loại tế bào chuyên biệt của mô và cơ quan. Trong số đó, tế bào gốc tạo máu (HSC), tế bào gốc trung mô (MSC) và tế bào gốc thần kinh (NSC) có thể được sử dụng trong nghiên cứu điều trị ung thư. Cụ thể như sau:
- Tế bào gốc tạo máu (HSC): Tế bào gốc tạo máu nằm trong tủy xương, có thể tạo thành tất cả các tế bào máu trưởng thành trong cơ thể. Cho đến nay, việc truyền tế bào gốc tạo máu có nguồn gốc từ máu dây rốn là kỹ thuật duy nhất của tế bào gốc được FDA (Cục quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) chấp thuận trong điều trị bệnh đa u tủy, bệnh bạch cầu và một số loại rối loạn hệ thống máu.
- Tế bào gốc trung mô (MSC): Tế bào gốc trung mô được tìm thấy trong nhiều mô và cơ quan, đóng vai trò quan trọng trong việc sửa chữa, tái tạo mô. Loại tế bào này có khả năng tăng sinh nhanh chóng và tạo ra một số loại tế bào chuyên biệt trong ống nghiệm, chẳng hạn như tế bào xương, tế bào mỡ, tế bào sụn. Với đặc tính sinh học đặc biệt, tế bào gốc trung mô được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ điều trị nhiều loại ung thư.
- Tế bào gốc thần kinh (NSC): Tế bào gốc thần kinh ban đầu có trong hệ thần kinh trung ương, có thể tự tái tạo và tạo ra các tế bào thần kinh cũng như tế bào thần kinh đệm mới. Loại này đã được nghiên cứu thử nghiệm trong điều trị ung thư vú, phổi, tuyến tiền liệt nguyên phát và di căn.
Ngoài ra, tế bào gốc ung thư (CSC) còn được gọi là tế bào giống gốc/ tiền thân chưa trưởng thành của tế bào khối u hoặc tế bào khởi phát khối u, được tạo ra bởi các đột biến biểu sinh trong tế bào gốc bình thường hoặc tế bào tiền thân. Loại tế bào này được tìm thấy trong mô khối u, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển, di căn và tái phát bệnh ung thư. Do đó, việc nhắm mục tiêu vào tế bào gốc ung thư có thể hứa hẹn giúp điều trị nhiều loại khối u ác tính khác nhau.

Bệnh ung thư nào có thể chữa bằng tế bào gốc?
Tế bào gốc có chữa được ung thư không? Ghép tế bào gốc có thể được sử dụng trong điều trị các bệnh ung thư ảnh hưởng đến tế bào máu, chẳng hạn như: bệnh bạch cầu, u lympho, u tủy đa và hội chứng loạn sản tủy. Ngoài ra, điều trị u nguyên bào thần kinh, u nguyên bào Ewing, khối u não tái phát ở trẻ em, khối u tế bào mầm và ung thư tinh hoàn bằng tế bào gốc cũng đang được các nhà khoa học nghiên cứu, kỳ vọng mang lại hiệu quả tích cực. (3)
Trong một số trường hợp, ghép tế bào gốc có thể còn được nghiên cứu sử dụng cho các bệnh rối loạn máu khác, chẳng hạn như: thiếu máu bất sản, bệnh hồng cầu hình liềm và các bệnh tự miễn. Cấy ghép tế bào gốc cho các loại ung thư khác đang được nghiên cứu hoặc thử nghiệm lâm sàng.
Cách điều trị ung thư bằng tế bào gốc được thực hiện như thế nào?
Nếu được chỉ định điều trị, tế bào gốc máu khỏe mạnh có thể được truyền vào tĩnh mạch người bệnh thông qua một cây kim. Hầu hết các tế bào gốc tạo máu được sử dụng trong liệu pháp này đều được lấy từ máu. Một số trường hợp cũng có thể lấy từ tủy xương (ghép tủy xương) hoặc dây rốn (máu được thu thập khi em bé chào đời).
Khi truyền vào máu, các tế bào gốc sẽ di chuyển đến tủy xương để thay thế các tế bào đã bị phá hủy. Tế bào gốc có thể là tự thân (tế bào gốc lấy từ cơ thể người bệnh) hoặc nhận từ người hiến tặng.
Quy trình thực hiện liệu pháp tế bào gốc trong điều trị ung thư
Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư, nếu được chỉ định tại các cơ sở y tế được cấp phép, có thể được thực hiện theo quy trình như sau: (4)
- Đánh giá và thử nghiệm trước khi cấy ghép
- Xác định loại ghép phù hợp: Cân nhắc lựa chọn giữa ghép tự thân (tế bào gốc được lấy từ chính cơ thể người bệnh), ghép đồng loại (tế bào gốc lấy từ anh em sinh đôi của người bệnh) và ghép dị loại (tế bào gốc lấy từ người hiến tặng có quan hệ họ hàng, không có quan hệ họ hàng hoặc từ máu dây rốn).
- Lấy tế bào gốc từ người bệnh hoặc người hiến tặng, ví dụ:
- Tế bào gốc máu được lấy từ cơ thể người bệnh thông qua quá trình lọc máu: Máu được lấy từ tĩnh mạch và lưu thông qua một máy để chiết tách tế bào gốc, cuối cùng trả lại máu và huyết tương còn lại cho người bệnh.
- Tế bào gốc tủy xương được lấy từ người hiến tặng trong phòng phẫu thuật: Chọc một cây kim vào tủy xương để thu thập tế bào gốc. Người hiến tặng có thể cảm thấy đau sau khi thực hiện thủ thuật này.
- Điều trị điều hòa: Sử dụng hóa trị và/hoặc xạ trị để tiêu diệt các tế bào bệnh trong cơ thể của người bệnh, đồng thời tạo không gian trong tủy xương để các tế bào gốc được cấy ghép sinh sôi.
- Truyền tế bào gốc khỏe mạnh vào cơ thể người bệnh: Bác sĩ tiến hành cấy ghép tế bào gốc vào cơ thể người bệnh thông qua truyền tĩnh mạch.
- Ghép và phục hồi: Các tế bào gốc được cấy ghép bắt đầu phát triển và sinh sản các tế bào máu khỏe mạnh. Thời gian kéo dài tùy từng trường hợp, có thể vài tuần. Hầu hết người bệnh đều ở lại bệnh viện trong thời gian này để kiểm soát nhiễm trùng và theo dõi tác dụng phụ.
- Chăm sóc sau ghép: Bác sĩ kiểm tra, theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm các trường hợp có dấu hiệu của tình trạng ghép chống vật chủ (GVHD), đồng thời theo dõi quá trình phục hồi hệ thống miễn dịch của người bệnh, các biến chứng liên quan đến hóa trị hoặc xạ trị và ung thư tái phát (tái phát).

Tỉ lệ thành công của phương pháp điều trị ung thư bằng tế bào gốc
Các nhà khoa học cho biết, tỷ lệ thành công của liệu pháp tế bào gốc trong điều trị các bệnh ung thư liên quan tùy thuộc vào từng tình trạng bệnh. Trong điều trị một số loại ung thư máu, cấy ghép tế bào gốc có tỷ lệ thành công khoảng 60 – 70%. 79% người bệnh bị u tủy đa có thể sống sau ba năm ghép tủy. Khoảng 92% số người bị u lympho Hodgkin được ghép tế bào gốc có thể sống sau 3 năm điều trị. Tỷ lệ này có thể đạt mức 72% ở những người bị u lympho không Hodgkin. (5)
Ưu điểm của ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư
Công nghệ tế bào gốc hứa hẹn có tiềm năng mở ra những con đường mới cho liệu pháp điều trị ung thư. Việc tích hợp kỹ thuật di truyền với tế bào gốc có thể khắc phục những nhược điểm lớn của liệu pháp hóa trị, chẳng hạn như độc tính đối với các tế bào khỏe mạnh.
Các phương pháp điều trị ung thư truyền thống như hóa trị, liệu pháp miễn dịch, xạ trị và phẫu thuật đều tập trung vào việc tiêu diệt tế bào ung thư. Điều này có thể gây ra tình trạng kháng thuốc và ung thư tái phát. Trong khi đó, liệu pháp tế bào gốc nhằm biệt hóa tập trung vào mục tiêu đưa các tế bào ác tính trở thành tế bào bình thường.
Hạn chế của việc sử dụng tế bào gốc điều trị ung thư
Mặc dù tế bào gốc có nhiều lợi thế khi sử dụng trong liệu pháp điều trị ung thư nhưng vẫn còn tồn tại một số thách thức, hạn chế nhất định. Chẳng hạn như, nhiều liệu pháp tế bào gốc hiện tại nếu không sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác sẽ không thể loại bỏ khối u. Ngoài ra, một số liệu pháp tế bào gốc còn đi kèm lo ngại có khả năng thúc đẩy sự phát triển của khối u.
Lưu trữ tế bào gốc bảo hiểm điều trị ung thư trong tương lai
Lưu trữ tế bào gốc được coi là một phương án đầu tư cho sức khỏe. Các tế bào gốc được thu thập và bảo quản có thể được sử dụng để điều trị các bệnh lý nghiêm trọng trong tương lai, bao gồm ung thư. Hiện nay, đã có hơn 40.000 ca ghép tế bào gốc từ máu dây rốn được tiến hành trên toàn thế giới để điều trị nhiều bệnh. Điều này đã khẳng định tầm quan trọng cũng như giá trị khoa học của việc thu thập, bảo quản tế bào gốc từ máu, mô dây rốn.
Tiếp tục với những nghiên cứu sâu hơn, liệu pháp tế bào gốc được kỳ vọng có thể trở thành một phần của tiêu chuẩn điều trị nhiều loại ung thư.
Tìm hiểu thêm: Các bệnh có thể chữa bằng tế bào gốc phổ biến.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin về nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư, những kỳ vọng, hứa hẹn của phương pháp chữa ung thư bằng tế bào gốc… Hy vọng đây sẽ là nguồn kiến thức hữu ích cho những ai quan tâm đến các vấn đề liên quan đến sức khỏe.
Ưu điểm của việc sử dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư #Tế_Bào_Gốc #Điều_Trị_Ung_Thư #Hiệu_Quả #Ứng_Dụng #Thầy_Thuốc #Nghiên_Cứu #Sức_Khỏe #Phương_Pháp_Mới
Khám phá thêm từ Tình yêu và kiến thức
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.