Ưu nhược điểm và lưu ý cần biết

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo là phương pháp điều trị phổ biến cho tình trạng hẹp niệu đạo nguyên phát và thứ phát, với hiệu quả đạt trên 80%. Tuy nhiên, đây là kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi bác sĩ phải có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm và đã qua đào tạo bài bản. Vậy phẫu thuật tạo hình niệu đạo là gì? Ưu, nhược điểm và lưu ý cần biết?

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo là gì?

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo (tái tạo niệu đạo) là một phẫu thuật mở dùng để khắc phục tình trạng tắc nghẽn niệu đạo do mô sẹo (hẹp niệu đạo). Sẹo niệu đạo có thể do té ngã, gãy xương chậu, nhiễm trùng, chấn thương khác hoặc di chứng của các thủ thuật, phẫu thuật y tế qua ngã niệu đạo.

Tạo hình niệu đạo được sử dụng khi các phương pháp điều trị ít xâm lấn khác không hiệu quả hoặc không phù hợp với tình trạng sức khỏe người bệnh. Phẫu thuật tạo hình niệu đạo gồm các loại sau: (1)

• Phẫu thuật tạo hình niệu đạo nối tận – tận: phương pháp này được thực hiện cho tình trạng hẹp niệu đạo ngắn, hướng về phía tuyến tiền liệt ở niệu đạo hành hoặc niệu đạo màng. Theo đó, bác sĩ sẽ rạch một vết mổ ở khoảng trống giữa bìu và hậu môn. Mô sẹo sau đó được lấy ra khỏi niệu đạo và tiến hành khâu vết mổ. Người bệnh sẽ phải nằm viện qua đêm với ống dẫn lưu và ống thông tiểu được đặt tại chỗ để thúc đẩy quá trình lành vết thương.
• Tạo hình niệu đạo bằng ghép niêm mạc má: được áp dụng thực hiện cho những trường hợp hẹp niệu đạo dài hơn. Tương tự, bác sĩ cũng sẽ rạch một đường giữa bìu và hậu môn. Các mô sẹo gây tắc nghẽn sẽ được loại bỏ. Sau đó, bác sĩ sẽ lấy một mảnh mô bên trong miệng hoặc má để tạo thành niệu đạo mới thay cho vùng tổn thương. Với phương pháp này, người bệnh cũng sẽ nằm viện với ống dẫn lưu và ống thông tiểu được đặt tại chỗ để hỗ trợ quá trình lành thương.
• Phẫu thuật tạo hình niệu đạo theo giai đoạn: được sử dụng khi khu vực bị hẹp cần nhiều thủ thuật để khắc phục.

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo có nên lựa chọn?

Niệu đạo là ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài cơ thể. Ở nam giới, niệu đạo cũng là cơ quan vận chuyển tinh dịch. Người bị hẹp niệu đạo thường có dòng nước tiểu yếu hoặc nhỏ, dòng nước tiểu phân nhánh hoặc phun ra.

Hẹp niệu đạo có thể trở nên nghiêm trọng do nhiễm trùng (nhiễm trùng nước tiểu hoặc nhiễm trùng cục bộ), áp xe, bí tiểu, sỏi bàng quang, thậm chí là ung thư biểu mô tế bào vảy ở niệu đạo nhưng hiếm gặp. Tạo hình niệu đạo được thực hiện để khắc phục mô sẹo bên trong, từ đó cải thiện các triệu chứng nói trên.

Chỉ định và chống chỉ định phương pháp tạo hình niệu đạo

Hẹp niệu đạo là tình trạng không phổ biến, gặp ở nam nhiều hơn nữ. Hầu hết các trường hợp hẹp niệu đạo đều xảy ra ở niệu đạo hành. Bác sĩ chỉ định phẫu thuật tạo hình niệu đạo trong những trường hợp sau:

1. Chỉ định

• Người bị hẹp niệu đạo: tình trạng này gây các triệu chứng như tiểu khó, tiểu nhiều lần, tiểu không hết, tiểu đêm…
• Người mắc chứng lỗ tiểu đóng thấp: tình trạng bẩm sinh ảnh hưởng đến niệu đạo.
• Người bị dị tật bẩm sinh và phải phẫu thuật để xác định giới tính.

2. Chống chỉ định

• Người bị nhiễm trùng ở niệu đạo: việc tiến hành phẫu thuật có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng lan rộng, biến chứng nghiêm trọng hoặc tăng mô sẹo sau tạo hình.
• Bị đái tháo đường nhưng không kiểm soát tốt: người bệnh có nguy cơ cao nhiễm trùng giai đoạn hậu thuật và phục hồi chậm.

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo có an toàn không?

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo được sử dụng để điều trị chứng hẹp niệu đạo khi các phương pháp điều trị ít xâm lấn (không phẫu thuật) không mang lại hiệu quả. Phương pháp này cho tỷ lệ điều trị thành công trên 80%.

Tuy nhiên, cũng như phần lớn các phương pháp phẫu thuật khác, thủ thuật này cũng gây một số tác dụng phụ như: nhiễm trùng, bí tiểu, sẹo niệu đạo, đau, chảy hoặc tụ máu, rối loạn cương dương, rò rỉ nước tiểu… Những tác dụng phụ hiếm gặp khác bao gồm:

• Chấn thương dây thần kinh ở chân, bàn chân, khuỷu tay hoặc ngón tay do tư thế phẫu thuật.
• Đau ở bìu hoặc đáy chậu (khu vực giữa bìu và hậu môn) do tổn thương dây thần kinh.
• Nước tiểu hoặc tinh dịch rò rỉ ở vị trí phẫu thuật.
• Rối loạn cương dương nhưng chỉ mang tính tạm thời.

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo là một thủ thuật khó, đòi hỏi bác sĩ thực hiện phải có chuyên môn cao. Bởi, phương pháp này phần lớn nghiêng về phẫu thuật thẩm mỹ hơn là phẫu thuật tiết niệu thông thường.

Do đó, người bệnh nên chọn những cơ sở y tế uy tín, bác sĩ Tiết niệu có chuyên môn sâu, giàu kinh nghiệm, đồng thời tái khám định kỳ theo hướng dẫn để bác sĩ theo dõi quá trình phục hồi, từ đó kịp thời phát hiện và điều trị các tác dụng phụ không mong muốn.

Quy trình phẫu thuật tạo hình niệu đạo

Phẫu thuật tạo hình là một thủ thuật mở, bằng cách rạch một đường trên da và trực tiếp khắc phục điểm hẹp. Quy trình thực hiện gồm các bước sau:

• Người bệnh được gây mê toàn thân để tránh cảm giác đau đớn khi phẫu thuật. Ở một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định gây tê tủy sống để cải thiện hoặc giảm thiểu cơn đau sau phẫu thuật.
• Đặt ống nội khí quản để khai thông và hỗ trợ duy trì hô hấp cho người bệnh.
• Tiến hành rạch 1 đường ở tầng sinh môn và dùng dụng cụ chuyên dụng để mở rộng vết mổ.
• Mô sẹo sau khi được cắt bỏ, bác sĩ sẽ tiến hành khâu nối hai đoạn niệu đạo lại với nhau.
• Thực hiện khâu lần lượt các tổ chức đã được bóc tách và vết mổ.
• Đặt 1 ống thông vào bàng quang để dẫn nước tiểu thoát ra ngoài.

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả tạo hình niệu đạo

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến kết quả tạo hình niệu đạo, bao gồm:

• Người bệnh không tuân thủ hướng dẫn điều trị và phục hồi sau phẫu thuật.
• Chậm trễ xử lý nhiễm trùng và các tác dụng phụ xuất hiện sau mổ.
• Chăm sóc vết thương và ống thông tiểu sai cách.
• Mang vác vật nặng, vận động mạnh hoặc quan hệ tình dục khi còn mang ống thông tiểu.
• Đã thực hiện can thiệp, điều trị hẹp niệu đạo nhiều lần.

Ưu và nhược điểm của phương pháp phẫu thuật tạo hình niệu đạo

Là phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng hẹp niệu đạo, kỹ thuật này có những ưu và nhược điểm sau:

1. Ưu điểm

• Phẫu thuật tạo hình niệu đạo cho tỷ lệ thành công khá cao trên 80%. Trong một số trường hợp, tùy thuộc vào vị trí và độ dài, tỷ lệ thành công chắc chắn cao hơn 90%.
• So với các phương pháp điều trị khác, phẫu thuật tạo hình niệu đạo có tỷ lệ tái phát thấp.
• Đa dạng các loại phẫu thuật phụ thuộc vào vị trí, nguyên nhân và độ dài của mô sẹo.
• Người bệnh có thể về nhà trong ngày hoặc nằm viện 1 đêm.
• Cải thiện hầu hết các triệu chứng do hẹp niệu đạo gây ra.

2. Nhược điểm

• Thời gian phẫu thuật có thể kéo dài 3-6 tiếng.
• Có thể gặp một số tác dụng phụ sau thủ thuật như: nhiễm trùng, rò rỉ nước tiểu, rối loạn cương dương, tổn thương dây thần kinh ngoại biên, chảy máu…
• Tình trạng hẹp niệu đạo có thể tái phát, chiếm 5% – 20%. (2)
• Người bệnh phải đeo ống thông tiểu vài ngày để kiểm tra chức năng tiểu tiện sau thủ thuật.
• Phẫu thuật tạo hình niệu đạo có thể không cho hiệu quả lâu dài, nhất là với mô sẹo kích thước lớn. Ở trường hợp này, người bệnh có thể phải thực hiện các thủ thuật bổ sung.

Tác dụng phụ có thể gặp

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo là phương pháp điều trị hiệu quả hẹp niệu đạo. Tuy nhiên, thủ thuật này cũng có những tác dụng phụ như:

• Nhiễm trùng: vùng da quanh vết thương sưng đỏ hoặc tiết dịch (chất lỏng đặc màu trắng đến vàng). Tình trạng này có thể kiểm soát bằng kháng sinh và chăm sóc vết thương tại chỗ. Nhiễm trùng phổ biến hơn ở người bệnh đái tháo đường, sử dụng thường xuyên các sản phẩm chứa steroid, người rối loạn hệ thống miễn dịch.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: với các triệu chứng như nóng rát khi đi tiểu, tiểu nhiều lần.
• Hẹp niệu đạo tái phát: tình trạng hẹp niệu đạo có thể tái phát sau thủ thuật. Khả năng tái phát tỷ lệ thuận với kích thước mô sẹo cũng như số lần phẫu thuật trước đó mà bệnh nhân đã thực hiện. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, ngay cả khi phẫu thuật lần đầu, tình trạng hẹp cũng có thể tái diễn.
• Tiểu không tự chủ: bàng quang tắc nghẽn trong nhiều năm do niệu đạo hẹp có thể khiến cơ quan này ép mạnh hơn để đẩy nước tiểu. Lúc này, khi sự tắc nghẽn không còn nữa, phải mất vài tuần hoặc thậm chí lâu hơn để bàng quang điều chỉnh lại. Trong giai đoạn này, nếu chỗ hẹp liên quan đến phần niệu đạo – nơi đặt cơ vòng tiểu tiện, tình trạng nước tiểu nhỏ giọt liên tục có thể xảy ra trong thời gian ngắn.
• Chảy máu hoặc tụ máu: trường hợp nặng có thể phải can thiệp hoặc phẫu thuật dẫn lưu nhưng hiếm gặp.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) hoặc thuyên tắc phổi (PE): ở những ca phẫu thuật kéo dài, cơ thể người bệnh có thể phát triển cục máu đông trong tĩnh mạch ở chân (Huyết khối tĩnh mạch sâu – DVT). Thông thường, tình trạng này chỉ xuất hiện từ 2 – 7 ngày sau thủ thuật, với các triệu chứng như sưng, đau khi chạm vào cẳng chân. Mắt cá chân và bàn chân sưng. Hiếm khi các cục máu đông này di chuyển qua tĩnh mạch và chặn một phần ở phổi (PE), gây khó thở, đau ngực.
• Rối loạn cương dương: các dây thần kinh kích thích sự cương cứng chạy dọc theo niệu đạo có thể tổn thương do chấn thương hoặc nhiễm trùng. Ở trường hợp này, người bệnh có nguy cơ mất khả năng cương cứng 1 phần hoặc hoàn toàn.

Cần lưu ý những gì trước và sau khi thực hiện phương pháp

Để thực hiện phẫu thuật tạo hình niệu đạo, người bệnh nên cung cấp cho bác sĩ những thông tin về tiền sử bệnh, tình trạng dị ứng và các loại thuốc hoặc thảo dược đang dùng. Ngoài ra, trước và sau thủ thuật, bác sĩ sẽ hướng dẫn thực hiện và lưu ý người bệnh những điều sau:

1. Trước khi thực hiện

• Chụp X-quang niệu đạo nhằm xác định vị trí và độ dài mô sẹo, đồng thời thực hiện xét nghiệm nước tiểu để đo lưu lượng và lực nước tiểu, từ đó đánh giá chức năng đường tiết niệu.
• Người bệnh được tiêm thuốc kháng sinh sau khi đã được kiểm tra tình trạng dị ứng thuốc.
• Được kê thuốc ngăn ngừa huyết khối (cục máu đông) trong tĩnh mạch ở chân.
• Người bệnh được yêu cầu không ăn uống trong 6 giờ trước khi phẫu thuật.

2. Sau khi thực hiện

• Dùng thuốc và chăm sóc vết mổ, ống thông theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Sau thực hiện thủ thuật, người bệnh nên tránh lái xe hoặc ngồi lâu khi đang đặt ống thông tiểu. Đồng thời, hạn chế quan hệ tình dục hoặc thủ dâm trong 6 tuần kể từ thời điểm phẫu thuật.
• Leo cầu thang và đi bộ thường xuyên là hoàn toàn bình thường.
• Hạn chế các hoạt động thể chất trong 2 – 3 tuần.
• Tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ: việc theo dõi sau phẫu thuật tạo hình niệu đạo rất quan trọng, bởi tình trạng hẹp niệu đạo có thể tái phát trong 1 hoặc 2 năm đầu sau phẫu thuật. Ở lần tái khám đầu tiên, người bệnh sẽ được nội soi bàng quang, niệu đạo và đo tốc độ cũng như lượng nước tiểu còn sót lại. Lịch tái khám, theo dõi quá trình hồi phục được cá nhân hóa tùy vào kết quả của lần kiểm tra này.

Câu hỏi liên quan

1. Phẫu thuật tạo hình niệu đạo có đau không?

Người bệnh được gây mê trong quá trình phẫu thuật nên không cảm thấy đau. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, người bệnh có thể thấy đau tại vết mổ hoặc đau ở cổ họng nếu được đặt ống nội khí quản. Bác sĩ sẽ kê toa thuốc để kiểm soát tình trạng này.

2. Phẫu thuật tạo hình niệu đạo kéo dài bao lâu?

Thời gian phẫu thuật thường kéo dài 3 – 6 tiếng. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ hẹp niệu đạo mà thời gian phẫu thuật ở mỗi người sẽ khác nhau. Ví dụ, phẫu thuật nối hai đầu niệu đạo lại với nhau sẽ mất ít thời gian hơn so với việc lấy một mẫu mô từ khu vực khác trong cơ thể để tạo hình. Nếu toàn bộ niệu đạo của người bệnh bị ảnh hưởng, có thể cần nhiều mảnh mô để tái tạo lại, từ đó, kéo dài thời gian phẫu thuật.

3. Ở đâu thực hiện phẫu thuật tạo hình niệu đạo uy tín?

Phẫu thuật tạo hình niệu đạo là phương pháp khắc phục tình trạng hẹp niệu đạo. Kỹ thuật này khá phức tạp, đòi hỏi bác sĩ thực hiện phải có chuyên môn sâu, giàu kinh nghiệm trong việc thao tác đúng kỹ thuật, tỉ mỉ, xử lý hiệu quả và hạn chế tái phát.

Khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, nắm vững kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh về đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bài viết đã cung cấp những thông tin về phương pháp phẫu thuật tạo hình niệu đạo là gì? Ưu, nhược điểm và những lưu ý cần biết? Khi chọn sai phương pháp điều trị hẹp niệu đạo, việc can thiệp nhiều lần trước đó sẽ làm ảnh hưởng đến tiên lượng sau phẫu thuật tạo hình niệu đạo. Do đó, khi có dấu hiệu tiểu khó, bí tiểu, dòng nước tiểu yếu, tiền sử chấn thương vùng chậu hoặc tầng sinh môn… người bệnh nên đến bệnh viện kiểm tra, tìm hiểu nguyên nhân và được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.