Bí quyết bổ sung dinh dưỡng cho trẻ #Phát triển toàn diện

Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng được xem là “chìa khóa” quan trọng giúp trẻ suy dinh dưỡng nhanh chóng phục hồi và cải thiện sức khỏe một cách hiệu quả. Vậy trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì?

Tầm quan trọng của dinh dưỡng với trẻ suy dinh dưỡng

Dinh dưỡng đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em, đặc biệt đối trẻ suy dinh dưỡng. Tình trạng suy dinh dưỡng xảy ra khi trẻ không nhận đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để đảm bảo sự phát triển thể chất, trí não và hệ miễn dịch.

Theo báo cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần một nửa số ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi có liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng ảnh hưởng đến khoảng 19 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu và dẫn đến khoảng 400.000 ca tử vong mỗi năm. (1)

Để trẻ bị suy dinh dưỡng có thể bắt kịp đà tăng trưởng và phát triển bình thường, cần chú ý đến hai yếu tố quan trọng: tăng cường năng lượng và bổ sung chất dinh dưỡng. Trẻ cần được cung cấp đủ lượng thực phẩm cũng như các dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển của cơ thể. Tuy nhiên, việc bổ sung dinh dưỡng cần được xây dựng một cách khoa học, dựa trên đặc điểm riêng của từng trẻ và tình trạng sức khỏe tổng thể.

Do đó, bố mẹ nên sớm đưa trẻ đến các cơ sở y tế uy tín hoặc bệnh viện để được thăm khám và kiểm tra kỹ lưỡng, từ đó các bác sĩ dinh dưỡng sẽ đưa ra một chế độ ăn uống và chăm sóc toàn diện phù hợp với trẻ. (2)

Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì?

Theo nhiều nghiên cứu, một chế độ dinh dưỡng cân đối với đầy đủ dinh dưỡng và vi chất là yếu tố then chốt giúp trẻ suy dinh dưỡng phục hồi và phát triển toàn diện. Vậy trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì? Dưới đây là những nhóm chất quan trọng bố mẹ có thể tham khảo.

1. Các dưỡng chất cơ bản cần bổ sung

1.1. Protein

Protein có vai trò xây dựng khối cơ giúp hình thành cơ bắp, sản xuất hormone, củng cố da và xương, tái tạo mô, vận chuyển chất dinh dưỡng và tăng cường hệ miễn dịch. Trẻ suy dinh dưỡng cần được bổ sung protein từ các thực phẩm như thịt lợn, thịt bò, thịt gà, hải sản (tôm, cua, cá), trứng, sữa và các loại hạt như đậu đỗ, hạnh nhân, óc chó, lạc,…

1.2. Carbohydrate

Có thể nói, carbohydrate là nguồn năng lượng quan trọng nhất của cơ thể để duy trì mọi hoạt động sống của cơ thể. Chế độ ăn có đủ carbohydrate sẽ giúp cơ thể giảm phân hủy và tập trung protein cho chức năng tạo hình, nếu thiếu sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, sút cân và có thể dẫn tới hạ đường huyết. (3)

Trẻ suy dinh dưỡng cần được bổ sung carbohydrate đầy đủ từ các loại thực phẩm như: gạo, mì, lúa, ngô, khoai, sắn,… để đáp ứng nhu cầu năng lượng hàng ngày, đồng thời hỗ trợ trẻ trong quá trình phục hồi dinh dưỡng hiệu quả.

1.3. Chất béo

Trên thực tế, chất béo là nguồn cung cấp lượng calo cao hơn so với carbohydrate và protein, giúp trẻ dễ dàng đạt được nhu cầu năng lượng cần thiết mỗi ngày. Chất béo là cấu trúc quan trọng của tế bào và các mô mỡ trong cơ thể.

Ngoài ra, chúng cũng cần thiết cho sự tiêu hóa và hấp thu những vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E, K. Mẹ có thể sử dụng bổ sung nhiều loại chất béo khác nhau vào khẩu phần ăn của trẻ chất béo có nguồn gốc động vật như mỡ, bơ động vật hoặc chất béo có nguồn gốc thực vật như dầu oliu, dầu hạt cải, dầu đậu nành, dầu đậu phộng…

2. Vitamin và khoáng chất quan trọng

2.1. Vitamin A

Bên cạnh nhóm dưỡng chất cơ bản kể trên, trẻ suy dinh dưỡng cũng cần được bổ sung vitamin A vào khẩu phần ăn, với tác dụng tăng sức đề kháng và tăng cường hệ miễn dịch giúp trẻ hạn chế mắc bệnh. Nếu trẻ thiếu vitamin A sẽ rất dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn, đồng thời tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.

Vitamin A cũng tốt cho mắt và giúp tăng cường hệ miễn dịch của trẻ. Bố mẹ có thể bổ sung vitamin A cho trẻ từ rau củ có màu vàng, đỏ, xanh như đu đủ, cà rốt, gấc… hay các thực phẩm như sữa, trứng, gan…

2.2. Vitamin D

Vitamin D rất cần thiết cho sự hấp thu canxi, tăng cường quá trình cốt hóa xương và răng giúp xương phát triển chắc khỏe. Thiếu vitamin D trẻ có thể bị còi xương, chậm mọc răng, mềm xương sọ, dễ bị co giật,..

Bổ sung vitamin D từ ánh nắng mặt trời hoặc từ các thực phẩm như cá hồi, cá trích, cá mòi, trứng, sữa… giúp xương phát triển khỏe mạnh và làm giảm nguy cơ còi xương ở trẻ em.

2.3. Vitamin C

Vitamin C đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành collagen bảo vệ mô, sụn, da, mạch máu, răng, xương,… Vitamin C có tác dụng chống oxy hóa và hồi phục sức khỏe. Bổ sung đủ vitamin C giúp trẻ cải thiện sức khỏe tổng thể và ngăn ngừa các bệnh nhiễm khuẩn. Chúng có nhiều trong các loại trái cây như cam, bưởi, dâu tây và ớt chuông…

2.4. Sắt

Sắt là khoáng chất quan trọng cho sự hình thành hồng cầu, ngăn ngừa tình trạng thiếu máu. Thiếu sắt là một trong những nguyên nhân dẫn đến mệt mỏi và suy giảm miễn dịch ở trẻ suy dinh dưỡng. Sắt có nhiều trong thịt đỏ, gan, các loại đậu và rau lá xanh.

2.5. Kẽm

Kẽm là một yếu tố vi lượng quan trọng cho sự tăng trưởng, chữa lành vết thương và chức năng miễn dịch. Kẽm giúp cơ thể chuyển hóa năng lượng và hình thành các tổ chức. Trẻ suy dinh dưỡng thiếu kẽm dễ bị nhiễm trùng và chậm phát triển.

Ngoài ra, kẽm còn giúp tăng cảm giác ngon miệng, hỗ trợ giải quyết chứng biếng ăn, rối loạn vị giác ở trẻ suy dinh dưỡng.​ Kẽm có trong nhiều loại thực phẩm: thịt đỏ, các loại động vật nhuyễn thể, trứng, đậu đỗ, socola đen,…

2.6. Canxi

Canxi là khoáng chất quan trọng giúp trẻ hình thành hệ xương và răng vững chắc, đảm bảo chức phận thần kinh và sự đông máu bình thường. Việc bổ sung canxi trong chế độ ăn của trẻ suy dinh dưỡng có thể giúp trẻ hoạt động linh hoạt, cao lớn và thông minh.

2.7. Selen

Selen là một vi chất dinh dưỡng chống oxy hóa tham gia vào việc chống lại tác dụng oxy hóa. Đối với hệ miễn dịch của trẻ em, selen đóng vai trò như một loại enzyme cần thiết trong việc kích thích đầu vào năng lượng cũng như sự tăng trưởng của trẻ.

Do đó, bố mẹ nên chú ý bổ sung vi chất selen vào khẩu phần ăn của trẻ thông qua một số loại thực phẩm như cua, thịt bò, tôm, cá, bắp cải, ngũ cốc, nấm,…

3. Chất xơ hỗ trợ tiêu hóa

3.1. Chất xơ

Chất xơ giúp hỗ trợ tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón, một vấn đề thường gặp ở trẻ suy dinh dưỡng. Ngoài ra, chất xơ còn giúp điều chỉnh lượng đường trong máu và hỗ trợ sức khỏe đường ruột. Bố mẹ nên thể thêm thực phẩm giàu chất xơ vào thực đơn cho trẻ với rau xanh, các loại đậu, trái cây.

3.2. Probiotic và prebiotic

Probiotic giúp cân bằng vi khuẩn có lợi trong đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường hệ miễn dịch. Prebiotic là chất xơ hỗ trợ sự phát triển của các vi khuẩn có lợi này. Cả hai đều quan trọng trong việc duy trì sức khỏe đường ruột và hỗ trợ hệ miễn dịch.

4. Các dưỡng chất khác

4.1. Omega-3

Omega-3 giúp phát triển não bộ và thị giác, hỗ trợ chức năng tim mạch và hệ thần kinh. Thiếu hụt Omega-3 có thể khiến hệ miễn dịch của trẻ bị suy yếu, da có vấn đề và dễ bị bệnh. Các loại cá béo như cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá mòi,… là nguồn thực phẩm giàu omega-3 bố mẹ có thể bổ sung cho trẻ bị suy dinh dưỡng.

4.2. Omega-6

Omega-6 khi được hấp thụ cùng omega-3 có khả năng ổn định hệ xương khớp và cải thiện mật độ xương hiệu quả. Omega-6 là một dưỡng chất thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và chức năng của não bộ, hệ thần kinh và các cơ quan khác ở trẻ nhỏ. Việc bổ sung đủ omega-6 qua chế độ ăn uống hàng ngày sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, thông minh và linh hoạt.

4.3. Nước và chất điện giải

Nước giúp vận chuyển dưỡng chất và loại bỏ chất thải, trong khi chất điện giải giúp duy trì sự cân bằng chất lỏng và điện giải trong cơ thể. Các chất điện giải rất cần thiết với cơ thể vì nhờ có chúng mà các tế bào có thể duy trì năng lượng, bổ sung dưỡng chất cần thiết cho các cơ quan thực hiện nhiệm vụ của mình.

Trẻ suy dinh dưỡng cần tránh những gì?

Dưới đây là các loại thực phẩm và thói quen ăn uống mà trẻ em bị suy dinh dưỡng nên tránh để hỗ trợ quá trình phục hồi dinh dưỡng một cách tốt nhất.

1. Thực phẩm có nhiều đường tinh luyện

Đường tinh luyện có trong bánh kẹo, nước ngọt và các món tráng miệng có thể cung cấp năng lượng rỗng nhưng không có giá trị dinh dưỡng cần thiết. Trẻ suy dinh dưỡng tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện sẽ không nhận được các dưỡng chất thiết yếu mà cơ thể cần để phát triển.

Ngoài ra, việc tiêu thụ quá nhiều đường còn gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và tăng nguy cơ mắc các bệnh như béo phì, tim mạch,… và sâu răng.

2. Thực phẩm chế biến sẵn và nhiều chất béo xấu

Thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, gà rán, khoai tây chiên… là những món ăn khoái khẩu của hầu hết trẻ em. Tuy nhiên những loại thực phẩm này chứa nhiều chất béo bão hòa có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa dinh dưỡng.

Trẻ suy dinh dưỡng cần tránh các loại thực phẩm này để tập trung tiêu thụ các chất béo tốt hơn từ các nguồn tự nhiên như các loại dầu thực vật, quả bơ, mỡ động vật và các loại cá như cá hồi, cá trích,…

3. Thực phẩm nhiều muối (natri)

Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa hàm lượng muối cao không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về thận mà còn gây cản trở quá trình phát triển xương và hệ cơ của trẻ suy dinh dưỡng. Trẻ cần hạn chế thực phẩm chứa nhiều muối để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

4. Caffeine

Caffeine có trong các loại nước ngọt, trà, cà phê và thậm chí một số loại kẹo socola, có thể gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và hệ thần kinh của trẻ. Việc tiêu thụ caffeine không phù hợp với trẻ em, đặc biệt là trẻ suy dinh dưỡng vì có thể làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng và gây còi xương.

5. Thực phẩm khó tiêu và nhiều dầu mỡ

Thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ không chỉ khó tiêu mà còn gây áp lực lớn lên hệ tiêu hóa của trẻ, làm chậm quá trình phục hồi chức năng hấp thụ. Trẻ suy dinh dưỡng nên tránh các loại thực phẩm này để giảm nguy cơ tiêu hóa kém và các bệnh liên quan.

6. Chất phụ gia và bảo quản thực phẩm

Chất phụ gia và chất bảo quản có mặt trong nhiều loại thực phẩm đóng hộp và chế biến sẵn. Các chất này có thể gây ra các phản ứng dị ứng hoặc làm trầm trọng thêm các vấn đề về tiêu hóa. Trẻ suy dinh dưỡng cần tập trung vào các thực phẩm tự nhiên, giàu dinh dưỡng, tránh các chất phụ gia và chất bảo quản có thể làm ảnh hưởng đến quá trình phục hồi dinh dưỡng.

Trẻ suy dinh dưỡng có nên dùng thực phẩm chức năng không?

Trẻ suy dinh dưỡng có thể sử dụng thực phẩm chức năng, nhưng chỉ nên dùng khi có chỉ định của bác sĩ và tuân thủ đúng liều lượng, cách dùng đã được bác sĩ hướng dẫn.

Thực phẩm chức năng có thể giúp bổ sung các vi chất thiết yếu và năng lượng mà trẻ thiếu hụt, nhưng việc sử dụng quá mức hoặc không đúng cách có thể dẫn đến các vấn đề như ngộ độc vi chất​ và nhiều tác dụng phụ nguy hiểm đến sức khỏe yếu ớt của trẻ.

Chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng một cách khoa học và phù hợp với tình trạng sức khỏe, nhu cầu dinh dưỡng của trẻ theo lứa tuổi sẽ giúp cải thiện hiệu quả điều trị suy dinh dưỡng và ngăn ngừa nguy cơ tái phát ở trẻ. Một số lưu ý quan trọng trong dinh dưỡng hàng ngày bao gồm:

• Đảm bảo trẻ được ăn uống đúng cách, cung cấp đủ các dưỡng chất và năng lượng để hỗ trợ phục hồi và giúp cơ thể phát triển một cách toàn diện.
• Bổ sung đa dạng các món ăn, tăng số bữa nhỏ trong ngày, nhằm đảm bảo trẻ tiêu thụ đủ chất nhưng không cảm thấy quá no hoặc bị ép ăn quá mức.
• Cho trẻ uống thêm sữa và ưu tiên các loại thực phẩm giàu năng lượng.
• Khi trẻ bị ốm hoặc mới khỏi bệnh, cần chọn các loại thực phẩm dễ tiêu hóa và phù hợp với thể trạng hiện tại của trẻ để giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng.
• Theo dõi cân nặng thường xuyên và khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp kiểm soát tình trạng dinh dưỡng của trẻ một cách hiệu quả hơn.

Những lưu ý khi bổ sung vi chất cho trẻ suy dinh dưỡng

Khi bổ sung vi chất cho trẻ suy dinh dưỡng, bố mẹ cần lưu ý một số điểm quan trọng sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho con:

• Chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi liều lượng cẩn thận, tránh tự ý thêm liều hoặc giảm liều khi chưa có hướng dẫn từ bác sĩ.
• Đảm bảo bổ sung cân bằng vi chất, không tập trung vào một loại mà cần đa dạng các loại vi chất cần thiết cho trẻ.
• Không nên phụ thuộc hoàn toàn vào thực phẩm chức năng. Bố mẹ nên kết hợp với chế độ ăn uống giàu dưỡng chất từ các nguồn thực phẩm tự nhiên để đảm bảo trẻ nhận đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ giúp phát hiện kịp thời những thay đổi về tình trạng dinh dưỡng của trẻ, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả.

Để biết thêm thông tin về chế độ dinh dưỡng của trẻ suy dinh dưỡng, bố mẹ có thể liên hệ đến BVĐK Tâm Anh để được gặp các chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ Nhi hàng đầu hỗ trợ:

Hy vọng với những thông tin trên đã giúp quý phụ huynh giải đáp được thắc mắc trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì. Dinh dưỡng đóng một vai trò không thể thiếu trong việc điều trị và phục hồi sức khỏe cho trẻ em bị suy dinh dưỡng. Tuy nhiên, không có một chế độ ăn nào là phù hợp với tất cả trẻ em suy dinh dưỡng. Bố mẹ nên sớm đưa trẻ đến thăm khám với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch chăm sóc phù hợp nhất.