#ChămSócBệnhNhânSauMổUỨTuyếnYên #TạiBệnhViệnVàNhà

Chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên đúng cách sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh hơn, hạn chế tối đa biến chứng, di chứng sau mổ. Vậy nên chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên như thế nào?

Người nhà hoặc người chăm sóc cần nắm rõ cách chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên phù hợp để góp phần nâng cao kết quả điều trị. Người bệnh cũng cần nắm được cách tự chăm sóc vết thương sau mổ để sớm phục hồi và quay trở lại cuộc sống bình thường.

Vai trò của chăm sóc người bệnh sau mổ u tuyến yên đúng cách

Việc chăm sóc cho người bệnh sau mổ u tuyến yên giữ vai trò quan trọng giúp mang đến kết quả điều trị tối ưu:

• Ngăn chặn nhiễm trùng: Chăm sóc, vệ sinh vết thương sau mổ, thay băng đúng cách và theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng giúp làm giảm nguy cơ nhiễm trùng, giảm biến chứng sau mổ.
• Giúp người bệnh giảm đau: Sau khi mổ u tuyến yên, người bệnh có thể cảm thấy đau và khó chịu. Chăm sóc đúng cách giúp giảm đau để người bệnh thoải mái hơn.
• Tăng tốc độ phục hồi: Chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên giúp tăng tốc độ phục hồi của vết thương sau mổ. Nhờ đó người bệnh có thể nhanh chóng quay trở lại cuộc sống bình thường.
• Theo dõi vấn đề sau mổ, ngăn chặn tối đa biến chứng: Việc chăm sóc sau mổ còn giúp phát hiện sớm các vấn đề bất thường để kịp thời tái khám, can thiệp, hạn chế nguy cơ gặp biến chứng.
• Giúp người bệnh có tâm lý thoải mái: Đồng hành, chăm sóc người bệnh sau mổ loại bỏ khối u tuyến yên mang đến sự hỗ trợ về mặt tinh thần cho người bệnh, giúp người bệnh giảm tâm lý căng thẳng, lo lắng.

Sau mổ u tuyến yên bao lâu thì hồi phục?

Thời gian phục hồi sau mổ u tuyến yên tùy thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước khối u to hay nhỏ, phương pháp phẫu thuật, kỹ năng chuyên môn của bác sĩ, người nhà có áp dụng biện pháp chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật u tuyến yên đúng cách hay không…

Thông thường, thời gian để phục hồi sau phẫu thuật loại bỏ khối u tuyến yên là khoảng 4 – 6 tuần hoặc lâu hơn. Sau mổ, người bệnh thường nằm lại bệnh viện để theo dõi trong khoảng vài ngày đến một tuần. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi trong 2 tuần đầu tiên và giảm dần theo thời gian. Một số triệu chứng sau mổ u tuyến yên thuyên giảm ngay trong vài ngày đầu tiên, chẳng hạn như đau đầu, đau mũi, chảy máu mũi, tiểu nhiều… Trong vòng 2 – 4 tuần sau mổ, các triệu chứng khác như sưng, bầm tím ở vị trí phẫu thuật, chảy nước mũi, tắc nghẽn xoang… sẽ cải thiện và hầu hết người bệnh phục hồi hơn 80% sau 6 tuần nếu được chăm sóc đúng cách, tuân theo các hướng dẫn điều trị từ bác sĩ. (1)

Hướng dẫn cách chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên

1. Giảm đau sau phẫu thuật

Giảm đau sau phẫu thuật là một trong những mục tiêu hàng đầu khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên:

• Người bệnh có thể bị đau đầu, mũi trong vài ngày do tắc nghẽn xoang mũi, do phẫu thuật. Lúc này, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau để người bệnh dễ chịu hơn.
• Sau khi tháo băng mũi, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh dùng thuốc xịt mũi để giúp làm giảm một số lớp vảy khô và làm sạch đường mũi. Người bệnh cần lưu ý không ngoáy hoặc nhét bất cứ thứ gì khác vào mũi trong 3 tháng đầu sau phẫu thuật.
• Người bệnh nên cố gắng há miệng khi hắt hơi, xì mũi trong 12 tuần đầu để tránh tạo ra áp lực cao trong đầu và khoang mũi gây đau.
• Khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, có thể giúp người bệnh kê cao đầu khi ngủ để giúp giảm đau đầu. Đặc biệt, kê đầu cao tối thiểu 30 độ trong 10 ngày sau phẫu thuật nếu có rò rỉ dịch não tủy (CSF) sau phẫu thuật.

2. Chăm sóc vết thương sau phẫu thuật

Vết thương tại vị trí mổ loại bỏ khối u tuyến yên sẽ được băng lại. Người thân chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên cần chú ý vệ sinh vết thương đúng cách và hạn chế tối đa việc chạm vào vết thương, cụ thể như sau:

• Không tự ý tháo băng gạc nhét mũi giúp cầm máu và thấm dịch mũi. Thông thường sau 48 – 72 giờ, bác sĩ sẽ kiểm tra vết thương và chỉ định bỏ băng gạc.
• Tránh ấn trực tiếp lên mặt trong tối thiểu 4 tuần.
• Nên ngừng hút thuốc vì hút thuốc làm chậm quá trình lành vết thương.
• Không ngâm mình trong bồn tắm, hồ bơi cho đến khi các vết thương lành hẳn.

3. Dùng thuốc sau phẫu thuật u tuyến yên

Sau cuộc mổ loại bỏ khối u tuyến yên, người bệnh có thể cần dùng thuốc giảm đau và một số loại thuốc khác để sớm phục hồi:

• Tùy theo tình trạng sức khỏe của người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc để chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, giúp đẩy nhanh quá trình phục hồi và hạn chế tối đa các vấn đề sức khỏe sau mổ: (2)
  • Người bệnh có thể cần dùng thuốc làm mềm phân (colace) hoặc thuốc nhuận tràng (dulcolax, senna…) nếu bị táo bón.
  • Thuốc prednisone hoặc dexamethasone – một loại corticosteroid thay thế cho steroid tự nhiên có thể được bác sĩ chỉ định để kháng viêm.
  • Người bệnh cũng có thể cần dùng thêm thuốc giảm đau, hạ sốt trong một thời gian ngắn sau mổ.
  • Bác sĩ thăm khám và điều chỉnh thuốc dựa trên từng triệu chứng của người bệnh.

• Người bệnh cần tuân thủ chế độ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý ngừng dùng thuốc hoặc bỏ liều, tăng liều… nếu chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, người chăm sóc nên cho người bệnh dùng thuốc giảm đau sau khi ăn theo chỉ định để hạn chế tình trạng đau dạ dày, buồn nôn khi bụng đói.
• Người bệnh tránh uống rượu, lái xe và vận hành máy móc nặng trong khi dùng thuốc giảm đau.

4. Hoạt động và nghỉ ngơi

Việc nghỉ ngơi, hoạt động sao cho đúng cách, sau bao lâu thì người bệnh có thể sinh hoạt lại bình thường… cũng là những vấn đề cần lưu tâm khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên.

• Người bệnh cần vận động càng sớm càng tốt sau phẫu thuật để tránh các vấn đề như thuyên tắc mạch do cục máu đông hoặc viêm phổi.
• Bắt đầu hoạt động nhẹ trong vài ngày đầu tiên và sau đó tăng dần hoạt động bằng cách đi bộ. Người bệnh có thể nhờ hỗ trợ nếu cảm thấy đi không vững. Tùy vào cảm nhận sức khỏe, cảm xúc của cá nhân mà điều chỉnh thời gian đi bộ cũng như tốc độ di chuyển.
• Người bệnh có thể đi làm, đi học trở lại từ 2 – 4 tuần sau phẫu thuật. Nếu công việc nặng nhọc, cần vận động nhiều, thời gian nghỉ ngơi trước khi quay lại làm việc có thể cần kéo dài hơn. Nên trao đổi với bác sĩ về tính chất công việc để bác sĩ cân nhắc dựa trên tình hình sức khỏe của người bệnh.
• Không tham gia các hoạt động mạnh hoặc nâng vật nặng quá 4,5 kg trong thời gian tối thiểu 3 tháng sau phẫu thuật.
• Không nên lái xe cho đến khi người bệnh ngưng dùng thuốc giảm đau có chất gây nghiện và hồi phục lại sức khỏe.

5. Dinh dưỡng sau phẫu thuật u tuyến yên

Chế độ dinh dưỡng khoa học và phù hợp chính là chìa khóa để người bệnh phục hồi nhanh hơn sau phẫu thuật. Để chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, cần lưu ý:

• Cho người bệnh uống nhiều nước trong những ngày đầu để bù lượng nước khi tiểu nhiều do ảnh hưởng của bệnh. Sau đó uống đủ nước theo nhu cầu cơ thể.
• Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày (4 – 6 bữa), tránh dùng thức ăn cay hoặc chiên có thể làm giảm cảm giác buồn nôn.
• Ăn đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng để tránh thiếu chất.
• Bổ sung trái cây và rau quả tươi, chất xơ (ngũ cốc, đậu nguyên hạt…) trong chế độ ăn uống để tránh bị táo bón.

Các vấn đề thường gặp sau phẫu thuật u tuyến yên

Phẫu thuật tuyến yên thường được thực hiện qua đường mũi hoặc dưới môi trên. Người bệnh có thể gặp phải những vấn đề sau đây:

• Theo hướng dẫn về phẫu thuật u tuyến yên của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, chảy máu cam là một trong những vấn đề phổ biến có thể xảy ra sau phẫu thuật u tuyến yên. Chảy máu cam có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần sau phẫu thuật, lượng máu chảy và tần suất sẽ giảm theo thời gian. (3)
• Sau mổ, người bệnh cũng có thể bị sưng, bầm tím quanh mũi và mặt. Tình trạng này giảm dần trong vòng vài tuần.
• Người bệnh tiểu nhiều hơn sau phẫu thuật, có thể tiểu 4 – 8 lít/24 giờ. Khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, cần theo dõi lượng nước đưa vào cơ thể và lượng nước tiểu thoát ra trong vài ngày đầu cho đến khi lượng nước tiểu trở về mức bình thường.
• Người bệnh có thể bị giảm khứu giác, tê răng hàm trên ở người phẫu thuật lấy u qua xoang bướm trong vài tuần đến vài tháng sau phẫu thuật.
• Thay đổi về thị giác, nhìn mờ cũng là những triệu chứng thường gặp sau cuộc phẫu thuật loại bỏ khối u tuyến yên. Các triệu chứng này sẽ hết trong 3 đến 4 tháng sau phẫu thuật.
• Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, thiếu hụt năng lượng trong khoảng 2 tuần đầu sau mổ. Tình trạng mệt mỏi thậm chí có thể kéo dài 6 tuần hoặc hơn. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi kéo dài, có thể đến bệnh viện xét nghiệm máu và kiểm tra tình trạng thiếu hụt hormone.

Các rủi ro có thể xảy ra sau mổ u tuyến yên

Sau phẫu thuật u tuyến yên, người bệnh có thể có nguy cơ gặp phải các biến chứng như:

• Suy tuyến yên: Sau phẫu thuật u tuyến yên, tuyến yên có thể bị ảnh hưởng ở tuyến yên trước, tuyến yên sau hoặc cả hai. Nguy cơ suy tuyến yên sau phẫu thuật thay đổi tùy theo từng trường hợp và kỹ thuật của bác sĩ. Tỷ lệ suy tuyến yên sau phẫu thuật dao động từ 5 – 25%. (4)
• Rò rỉ dịch não tủy sau phẫu thuật: Rò rỉ dịch não tủy thường xảy ra ở 0,5 – 4% người bệnh trải qua ca phẫu thuật tuyến yên. Đây là một biến chứng có thể dẫn đến viêm màng não nếu không điều trị kịp thời.
• Tổn thương động mạch cảnh: Đây là một biến chứng tương đối hiếm gặp, với tỷ lệ mắc bệnh chỉ ở mức 0,5 – 1,5% số ca phẫu thuật. Tổn thương động mạch cảnh có thể dẫn đến chảy máu ồ ạt đe dọa tính mạng.
• Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch: Huyết khối có thể tồn tại trong khoảng 3 tháng sau phẫu thuật, làm tăng nguy cơ bị tắc nghẽn mạch máu. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc để điều trị dự phòng thuyên tắc huyết khối sau phẫu thuật.
• Mất thị lực hoặc liệt mắt: Khoảng 0,5 – 2,5% người bệnh gặp biến chứng này sau mổ u tuyến yên. Nguyên nhân có thể là do tổn thương trực tiếp trong phẫu thuật hoặc sự chèn ép các cấu trúc thị giác sau phẫu thuật do xuất huyết trên giường phẫu thuật. Mất thị lực muộn cũng là một biến chứng có thể gặp và thường là do thoát vị giao thoa thị giác trong hố yên.

Một số biến chứng sau mổ loại bỏ u tuyến yên khác như bệnh đái tháo nhạt do suy giảm hormone, xuất huyết sọ, tiểu đường insipidus… Người bệnh cần tái khám định kỳ theo tư vấn của bác sĩ để kịp thời phát hiện điểm bất thường sau mổ, kịp thời can thiệp điều trị.

Thăm khám ngay nếu có biểu hiện bất thường sau mổ u tuyến yên

Trong quá trình chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên, nếu thấy người bệnh gặp phải các vấn đề sau, nên đưa người bệnh đến bệnh viện tái khám sớm:

• Suy giảm thị lực (mờ, nhìn đôi, mất thị lực ngoại vi).
• Chảy máu mũi liên tục hoặc chất dịch trong suốt chảy ra từ mũi.
• Nhức đầu dai dẳng hoặc trầm trọng hơn sau một thời gian dài dùng thuốc kê toa.
• Giật/co giật tay chân hoặc mặt (biểu hiện của co giật).
• Khó khăn hoặc khó chịu khi cử động cổ, mặt, cánh tay hoặc chân.
• Đau bụng, mất kiểm soát ruột/bàng quang.
• Nôn mửa.
• Thay đổi đáng kể về hành vi, khả năng suy nghĩ, nhầm lẫn, khó tập trung.
• Sốt từ 38 độ trở lên, đặc biệt trong lần đầu trong ba tháng sau phẫu thuật.
• Lượng nước tiểu lớn, nước tiểu cực kỳ trong.
• Khát nhiều.
• Trầm cảm hoặc lo âu trầm trọng.
• Buồn ngủ quá mức.
• Mệt mỏi đáng kể mà không cải thiện.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, chăm sóc bệnh nhân sau mổ u tuyến yên đúng cách không chỉ giúp người bệnh phục hồi nhanh mà còn làm giảm nguy cơ gặp phải các biến chứng sau mổ. Việc theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe, thực hiện các biện pháp chăm sóc như vệ sinh vết thương, thay băng gạc, hỗ trợ người bệnh tập luyện nhẹ, xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp người bệnh trải qua giai đoạn hậu phẫu nhẹ nhàng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị.