Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị của một tình trạng. #NguyenNhan #DauHieu #DieuTri

8% trẻ em gái và 2% trẻ em trai sẽ bị nhiễm trùng tiểu khi lên 5 tuổi. Tuy nhiên, triệu chứng của nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em thường khó phát hiện. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng thận nguy hiểm cho bé. Vậy làm thế nào để bảo vệ bé yêu khỏi bệnh lý này? Mời bạn cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em là gì?

Nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em là hiện tượng vi khuẩn từ da hoặc phân của trẻ xâm nhập vào đường tiết niệu và phát triển thành bệnh. Các loại vi khuẩn này có thể gây nhiễm trùng ở bất kỳ vị trí nào trong đường tiết niệu như:

• Thận, nơi lọc chất thải và nước thừa ra khỏi máu để tạo thành nước tiểu
• Niệu quản, có nhiệm vụ dẫn nước tiểu từ thận vào bàng quang
• Bàng quang, nơi lưu trữ nước tiểu
• Niệu đạo, đường dẫn nước tiểu từ bàng quang ra khỏi cơ thể

Trong đó, các bé gái có nhiều nguy bị nhiễm khuẩn tiết niệu hơn bé trai do có niệu đạo ngắn hơn, nên vi khuẩn từ hậu môn có thể dễ dàng xâm nhập vào âm đạo và niệu đạo.

Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ nhỏ

Nước tiểu thông thường là vô trùng. Nhưng, trên cơ thể chúng ta thường tồn tại rất nhiều vi khuẩn, nhất là ở trên da và khu vực trực tràng, hậu môn. Đôi khi vi khuẩn có thể di chuyển vào niệu đạo, bàng quang… Khi điều này xảy ra, hệ tiết niệu của bé sẽ bị vi khuẩn tấn công gây nên nhiễm trùng đường tiểu. (1)

Có 2 loại nhiễm trùng tiểu cơ bản:

• Nhiễm trùng bàng quang: còn được gọi là viêm bàng quang, tình trạng này có thể gây sưng và đau ở bàng quang.
• Nhiễm trùng thận: nếu vi khuẩn đi lên từ bàng quang qua niệu quản đến thận gây nhiễm trùng thận được gọi là viêm bể thận. Nhiễm trùng thận nghiêm trọng hơn nhiễm trùng bàng quang và có thể gây hại cho thận, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

Nhiều trẻ bị nhiễm trùng đường tiết niệu có thận bình thường, nhưng các cơ quan khác lại bất thường. Cụ thể như:

Trào ngược Vesicoureteral (VUR)

Nước tiểu từ thận xuống niệu quản và vào bàng quang. Dòng chảy một chiều này thường được duy trì nhờ một “van nắp” nơi niệu quản nối với bàng quang. Tuy nhiên, với trường hợp trào ngược túi niệu quản, nước tiểu chảy ngược từ bàng quang lên niệu quản đến thận. Dòng nước này có thể mang vi khuẩn từ bàng quang lên thận và gây nhiễm trùng thận (viêm bể thận).

Tắc nghẽn đường tiết niệu

Dòng nước tiểu có thể bị tắc nghẽn tại nhiều vị trí trong đường tiết niệu. Những tắc nghẽn này hầu hết là do các khu vực hẹp bất thường làm ngăn cản dòng chảy bình thường của nước tiểu ra ngoài cơ thể.

Dấu hiệu thường gặp

Ở trẻ lớn, các triệu chứng thường rõ ràng, điển hình như đau bụng dưới, lưng hoặc bên hông và bé có nhu cầu đi tiểu gấp hoặc thường xuyên hơn. Một số trẻ sẽ mất kiểm soát bàng quang và có thể làm ướt giường. Thậm chí, bạn có thể nhìn thấy máu lẫn trong nước tiểu và/hoặc nước tiểu có màu hồng.

Với trẻ nhỏ hơn, bố mẹ cần phải quan tâm đến trẻ nhiều hơn mới có thể nhận ra tình trạng bất thường. Đơn cử, trẻ sơ sinh có thể có các triệu chứng tổng quát và dễ nhầm lẫn như quấy khóc, bỏ bữa hoặc sốt.

Các triệu chứng khác của nhiễm trùng tiểu bao gồm:

• Nóng hoặc đau rát khi trẻ đi tiểu
• Đi tiểu có mùi hôi hoặc đục
• Trẻ đi tiểu gấp nhưng chỉ có vài giọt
• Sốt
• Buồn nôn hoặc nôn mửa
• Tiêu chảy

Cách chẩn đoán

Theo TTUT.PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên, Trưởng khoa Tiết Niệu, BVĐK Tâm Anh, nhiễm khuẩn đường tiết niệu ở trẻ cần được xử lý càng sớm càng tốt để tránh gây ra biến chứng nguy hiểm cho bé. Vì thế, bạn nên đưa bé đến bác sĩ của chuyên khoa ngay, nếu nhận thấy con có các triệu chứng liên quan đến nhiễm trùng tiểu như đã đề cập ở trên.

Bác sĩ có thể chỉ định lấy mẫu nước tiểu để tiến hành chẩn đoán chính xác. Mẫu này có thể được sử dụng để:

• Phân tích nước tiểu: Nước tiểu được kiểm tra bằng một que thử đặc biệt để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng như sự xuất hiện của máu và bạch cầu. Ngoài ra, kính hiển vi có thể được sử dụng để tìm vi khuẩn hoặc mủ trong nước tiểu.
• Cấy nước tiểu: Quá trình kiểm tra trong phòng thí nghiệm này thường mất từ ​​24 – 48 giờ để xác định loại vi khuẩn gây nhiễm trùng tiểu, lượng vi khuẩn tồn tại và loại kháng sinh thích hợp.

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra bổ sung để xác định xem liệu nguồn gốc của nhiễm trùng tiểu ở bé có phải do bất thường đường tiết niệu gây ra hay không. Nếu con bạn bị nhiễm trùng thận, các phương pháp dưới đây cũng được chỉ định để tìm dấu hiệu tổn thương thận:

• Siêu âm thận và bàng quang
• Chụp X-quang bàng quang-niệu đạo khi tiểu (VCUG)
• Xạ hình thận bằng DMSA
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI) thận và bàng quang

Viêm đường tiết niệu ở trẻ em có nguy hiểm không?

Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời nhiễm trùng tiết niệu ở trẻ em có vai trò ngăn ngừa các biến chứng y khoa nghiêm trọng hơn cho trẻ trong tương lai. Bởi lẽ, nếu không được điều trị, nhiễm trùng tiểu có thể dẫn đến nhiễm trùng thận và các tình trạng nghiêm trọng hơn như:

• Áp xe thận
• Giảm chức năng thận hoặc suy thận
• Thận ứ nước hoặc sưng thận
• Nhiễm trùng huyết dẫn đến suy nội tạng và tử vong

Điều trị nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em

Khi trẻ được chẩn đoán mắc bệnh, bác sĩ thường sẽ chỉ định đơn thuốc điều trị viêm đường tiết niệu bằng kháng sinh để ngăn ngừa tổn thương thận. Tùy theo loại vi khuẩn và mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm trùng, các chuyên gia tiết niệu sẽ xác định loại kháng sinh và thời gian điều trị phù hợp.

Các loại thuốc kháng sinh phổ biến được sử dụng để điều trị nhiễm trùng tiểu ở trẻ em là:

• Amoxicillin
• Amoxicillin và axit clavulanic
• Cephalosporin
• Doxycycline (dành cho trẻ trên 8 tuổi)
• Nitrofurantoin
• Sulfamethoxazole-trimethoprim

Nếu trẻ được chẩn đoán là nhiễm trùng bàng quang đơn giản, có thể sẽ được điều trị bằng thuốc kháng sinh đường uống tại nhà. Tuy nhiên, với những trường hợp nhiễm trùng nặng, trẻ có thể phải nhập viện để truyền dịch hoặc kháng sinh qua đường tĩnh mạch.

Trong một số trường hợp sau đây, bé của bạn cần được nhập viện:

• Dưới 6 tháng tuổi
• Sốt cao khó hạ
• Có khả năng bị nhiễm trùng thận, đặc biệt nếu trẻ bị bệnh nặng hoặc còn nhỏ
• Nhiễm trùng máu do vi khuẩn
• Mất nước, nôn mửa hoặc không thể dùng thuốc uống vì bất kỳ lý do nào khác

Khi điều trị cho bé tại nhà, bạn cần liên hệ với bác sĩ ngay nếu các triệu chứng xấu đi hoặc kéo dài hơn ba ngày hoặc trẻ có biểu hiện:

• Sốt cao hơn 38,3˚C
• Trẻ sơ sinh sốt trên 38˚C kéo dài hơn 3 ngày
• Quấy khóc, đau đớn
• Nôn mửa
• Phát ban
• Thay đổi lượng nước tiểu

Cách phòng tránh nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em

Tuy nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em khá nguy hiểm, nhưng bạn vẫn có thể giúp con phòng bệnh bằng lời khuyên của PGS Vũ Lê Chuyên như sau:

• Hạn chế tắm bồn, nhất là bé gái, vì vi khuẩn và xà phòng sẽ dễ xâm nhập vào niệu đạo
• Tránh mặc quần áo và đồ lót bó sát đặc biệt là các bé gái
• Giúp con uống đủ nước
• Tránh cho trẻ uống caffein vì có thể gây kích ứng bàng quang
• Thay tã thường xuyên ở trẻ nhỏ
• Dạy trẻ lớn cách vệ sinh đúng để giữ gìn vệ sinh vùng kín sạch sẽ
• Khuyến khích trẻ đi vệ sinh thường xuyên thay vì nhịn tiểu
• Dạy trẻ cách lau an toàn từ trước ra sau, đặc biệt là sau khi đi tiêu

Cần làm gì khi trẻ bị nhiễm khuẩn tiết niệu?

Để giúp trẻ nhanh chóng khỏi bệnh, bố mẹ và người thân cần chú ý một số nguyên tắc nhất định trong chăm sóc như sau:

• Tuân thủ việc dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ
• Theo dõi biểu hiện của trẻ và trao đổi với bác sĩ ngay khi có bất thường
• Tái khám theo lịch hẹn
• Bổ sung nước và thực phẩm giàu dinh dưỡng để giúp trẻ tăng cường đề kháng
• Vệ sinh và hướng dẫn trẻ đi vệ sinh đúng cách

Với chẩn đoán và điều trị kịp thời, bé hoàn toàn có thể hồi phục sau khi bị nhiễm trùng tiểu. Vì thế, điều quan trọng với nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em là bạn phải nhận biết và đưa bé đến các bệnh viện cho chuyên khoa Tiết Niệu càng sớm càng tốt, nhất là với trẻ sơ sinh.